در ابتدای کار دبیان، گمان می‌رفت که درنهایت مانند بسیاری از نرم‌افزارهای دیگر، این نیز تمام خواهد شد و هیچ‌وقت به شهرتی قابل‌توجه دست پیدا نخواهد کرد اما تاریخ جور دیگری رقم خورد و پس از یک دهه بعد از عرضه آن، تبدیل به گسترده‌ترین توزیع لینوکس در سراسر دنیا گردید. ازجمله مهم‌ترین اتفاقات دراین‌باره، می‌توان به لقبی که Debian همیشه با خود حمل می‌کند اشاره کرد و آن‌هم «بزرگ‌ترین و گسترده‌ترین پروژه شراکتی در دنیا » است. در واقع تعداد نفراتی که در ساخت دبیان مشارکت داشتند آن‌قدر زیاد بود که شاید دیگر در صنعت نرم‌افزار و برنامه‌نویسی دیگر هیچ‌وقت شاهد چنین اتفاقی نباشیم.
اما Debian چیست و چه ویژگی‌هایی دارد که آن را تبدیل به یکی از بزرگ‌ترین توزیع‌های لینوکس کرده است؟ در این مقاله پاسخ کاملی برای این سوالات ارائه می‌کنیم. با ما همراه باشید.
سیستم عامل لینوکس چیست و چه کاری انجام می‌دهد؟
سیستم عامل، یک نرم‌افزار است که منابع نرم‌افزاری و سخت‌افزاری سیستم را برای ایجاد یک ارتباط مفید و بهینه، مدیریت می‌کند. در واقع سیستم عامل دستوراتی که توسط کاربر یا نرم‌افزارهای مختلف ایجاد می‌شود را دریافت کرده و متناسب با این درخواست‌ها، از امکانات سخت‌افزاری برای برآورده کردن آن‌ها استفاده می‌کند.
لینوکس سیستم عاملی است که مهم‌ترین خصوصیت آن، متن باز بودنش است. این سیستم عامل بر اساس یک سیستم عامل قدیمی‌تر به نام Unix ساخته شده و دستتان برای ایجاد هرگونه تغییر در آن کاملاً باز است. این متن باز بودن لینوکس باعث شده تا توزیع‌های زیادی از Linux در سراسر دنیا ساخته شود.
توزیع لینوکس چیست؟
نرم‌افزارهای کد باز یا متن باز (Open-Source)، نرم‌افزارهایی هستند که کدهای اصلی آن‌ها در اختیار کاربران قرار داده می‌شود. کاربران می‌توانند در این کدها تغییراتی ایجاد کرده و نسخه‌های مخصوص به خودشان را بسازند. لینوکس نیز یک سیستم عامل منبع باز بوده و بسیاری از توسعه‌دهندگان در سراسر دنیا این اجازه را دارند که روی بخش‌های مختلفی از این سیستم عامل کار کنند و آن را گسترش دهند.
افراد زیادی همین مسیر را رفته‌اند و موفق شده‌اند نسخه‌های محبوبی از سیستم عامل لینوکس را با سلیقه خود بسازند و دیگران نیز بعد از استفاده از این نسخه‌ها، از امکانات جدیدشان استقبال کرده‌اند. به این نسخه‌ها، توزیع لینوکس یا Linux Distribution گفته می‌شود. می‌توان از توزیع‌های مختلفی که توسط توسعه‌دهندگان ساخته شده است، متناسب با نیاز استفاده کرد.
Debian چیست؟
دبیان از قدیمی‌ترین و پراستفاده‌ترین توزیع‌های رایگان سیستم عامل لینوکس است. بسیاری از افرادی که در حوزه شبکه کار می‌کنند، این سیستم عامل را در سرورها و کامپیوترهای شخصی خود دارند. می‌توان گفت این سیستم عامل موفق‌ترین توزیع لینوکس است؛ زیرا در اکثر سال‌های پس از عرضه، تعداد زیادی از مشتقات آن ساخته شده است.
شاید بتوان گفت مهم‌ترین عامل موفقیت دبیان، شرکت کردن بیش از هزار برنامه‌نویس در توسعه و نهایی سازی این سیستم عامل است. حتی پس از تکمیل این پروژه، برنامه‌نویسان روی نرم‌افزارهای مناسب برای این سیستم عامل کار کردند و بیش از ۵۱۰۰۰ بسته نرم‌افزاری برای این محصول جالب طراحی کرده‌اند. ازآنجاکه سورس کد این سیستم عامل باز است، افراد زیادی در منبع این کدها تغییراتی ایجاد کرده‌اند و تا به حال بیش از ۱۲۰ نوع توزیع جدید لینوکس که همگی بر پایه Debian بودند، منتشر شده که خود نمایانگر قدرت این سیستم عامل است.
Debian به دلیل برتری فنی که دارد و تعهد عمیقی که به جامع کاربران پیشرفته لینوکس داشته و به نیازها و انتظارات آن‌ها احترام می‌گذارد، بسیار محبوبیت بالایی دارد. ویژگی‌های جالبی برای اولین بار توسط این توزیع به دنیای لینوکس وارد شد که می‌توان به سیستم نصب آسان نرم‌افزارها و همین‌طور به‌روزرسانی ساده‌تر اشاره کرد.
تاریخچه Debian
جالب‌ترین نکته در تاریخچه ساخت Debian این بود که برای ساخته‌شدنش هیچ پولی پرداخت نشد و تمام افرادی که در ساخت آن مشارکت داشتند، در زمان‌های خالی و اوقات فراغت خودشان روی این پروژه کار کردند. دبیان اولین بار در سال ۱۹۹۳ به دنیا معرفی شد. این توزیع لینوکس توسط بنیان‌گذارش «یان مرداک» و صدها برنامه‌نویس داوطلب دیگر نوشته شد. هدف نهایی تمامی مشارکت کنندگان، ساخت یک سرویس کاملاً غیرتجاری برای مصرف‌کنندگان عادی بود.
اولین نامی که برای این توزیع انتخاب شده بود، «انتشار لینوکس دبیان » نام داشت و این اسم از ترکیب نام طراح و نام نامزدش «دبرا لین» خلق شد. قبل از انتشار دبیان، توزیع دیگری به نام لینوکس SLS وجود داشت که اولین توزیع کامپایل شده از بسته‌های نرم‌افزاری مختلف بوده است. باگ‌ها و نگهداری غلط از SLS، مرداک را تشویق به ساخت توزیعی جدید کرد.
پروژه دبیان در ابتدا سرعت عمل کمی داشت و در واقع بیشتر سعی در کسب تجربه داشت تا تصاحب بازار و اولین نسخه‌های 0.9X را تا سال ۱۹۹۵ منتشر کرد. تا این زمان، دبیان توسط پروژه گنو از بنیاد نرم‌افزار آزاد حمایت می‌شد. در سال ۱۹۹۶ اولین نسخه 1.0X منتشر شد و در همان سال که بروس پرنز به‌عنوان رهبر پروژه جایگزین ایان مورداک شد.
نسخه‌های دیگر Debian
فرآیند توسعه و بهبود دبیان به سه یا چهار مرحله تبدیل می‌شود که این فازها باعث ایجاد سیستم عاملی عالی و تقریباً بی‌نقص شده است. این خصوصیت را برای دیگر توزیع‌های سیستم عامل لینوکس نمی‌توان نام برد. این مراحل معمولاً به شکل زیر مشخص می‌شوند:
- مرحله اول: مرحله بی‌ثبات که به آن مرحله SID هم می‌گویند
- مرحله دوم: انجام آزمایش‌ها
- مرحله سوم: تثبیت کارهای انجام شده
- مرحله چهارم: آزمایش و بررسی بازخوردها
هر بار در هنگام آپدیت کردن سیستم و یا اضافه کردن قابلیت‌های جدید به سیستم عامل، این مکانیسم برنامه‌ریزی شده و قابل‌اطمینان اجرا شده و بدون انکار می‌توان گفت این توزیع در بین دیگر توزیع‌های لینوکس بدون مشکل‌ترین نسخه است. تنها مشکل این کار این است که به دلیل مراحل با ثبات سازی این سیستم عامل، مدت زمان زیادی طول می‌کشد تا یک نسخه جدید و مطمئن از آن به بازار عرضه شود.
در سراسر دنیا همواره افرادی وجود دارند که تنها از نسخه تثبیت شده استفاده می‌کنند، اما هستند افراد زیادی که تحمل سال‌ها صبر و انتظار را نداشته و از نسخه‌های آزمایشی که دارای ریسک و خطر بیشتری هستند، استفاده می‌کنند. در حال حاضر سیستم عامل Debian بر روی هسته‌های زیر منتشر می‌شود:
- هسته GNU Hurd تحت عنوان Debian GNU/HUurd
- هسته kFreeBSD تحت عنوان Debian GNU/kFreeBSD
- هسته NetBSD تحت عنوان Debian GNU/NetBSD
ویژگی‌های مثبت Debian
یکی از عوامل محبوبیت این سیستم عامل، نصب آسان آن روی سیستم است. برای آنکه این سیستم عامل به‌طور کامل روی سیستم شما نصب شود، تنها کافیست زبان نصب، کشور، شبکه، دامنه، پارتیشن بندی، رمز عبور روت اصلی و اکانت کاربر را انتخاب کرده و بعد از یک‌بار ریستارت کردن، سیستم شما آماده به کار است.
این سیستم عامل قابل اجرا و نصب روی پردازنده‌های زیادی است و معماری این پردازنده‌ها هم می‌تواند تنوع بالایی داشته باشد. به‌طور مثال نسخه‌های ۳۲ و ۶۴ بیت اینتل و ای‌ام‌دی که در سیستم‌های عادی خانگی به‌صورت مرسوم استفاده می‌شود و یا حتی رایانه‌های مین فریم سرور مخصوص شرکت آی‌بی‌ام نیز می‌توانند از این سیستم عامل استفاده کنند.
محیط کاری این سیستم عامل کاملا گرافیکی بوده و محیطی جذاب برای کاربر خلق می‌کند. دبیان برخلاف دیگر توزیع های لینوکس که حالتی خشک دارند، از فضای بسیار تعاملی‌تری برخوردار است. حتی در محیط دسکتاپ GNOME برنامه‌های متنوعی برای مرورگر، ایمیل، رایت سی دی، پلیر موزیک و فیلم و ویرایشگرهای مختلف وجود دارد.
Debian اولین توزیع لینوکس بود که یک سیستم مدیریت بسته معرفی کرد تا بتوان نرم‌افزارهای موردنیاز را به‌راحتی نصب کرد و در ادامه به‌صورت کاملاً آسان بتوان آن را به‌طور کامل حذف کرد. از دیگر ویژگی‌های قابل‌توجه این توزیع لینوکس، می‌توان به این مورد اشاره کرد که دیگر نیاز نیست همانند نسخه‌های پیشین خود برای آپدیت شدن پاک و دوباره نصب شود، بلکه بدون نیاز به نصب مجدد، به‌روزرسانی‌ها را دریافت خواهد کرد.
سیستم مدیریت بسته‌های نصبی دبیان، از آن مواردی است که آن را از سایر توزیع‌های لینوکس متمایز کرده و نشان دهنده این موضوع است که این سیستم عامل همچنان در توسعه لینوکس پیشرو است. ادمین سیستمی که به دبیان مجهز شده، روی بسته نصبی کنترل کامل داشته و به‌روزرسانی‌های مختلف را با خیال راحت‌تری نصب کنید. حتی وابستگی‌های سیستم به نرم‌افزار تازه نصب شده را نیز می‌توانید خودتان مشخص کنید. رفع مشکلات نیز در این سیستم بسیار سریع بوده و می‌توانید این خطاها را به‌صورت خودکار برای دریافت کمک از فضای اینترنت دانلود و نصب کنید.
مشخصات ویژه توزیع Debian
همان‌طور که قبل‌تر نیز توضیح دادیم، توزیع دبیان دارای ویژگی‌های فراوانی است. در این بین برخی از این ویژگی‌ها و مشخصات از اهمیت بالاتری برخوردار بوده و در زیر به‌صورت خلاصه به بیان این موارد می‌پردازیم:
- بهره‌گیری از هسته گنو
- امنیت بالا و پایداری منحصر به فرد
- نزدیک به ۵۰۰۰۰ نرم‌افزار
- امکان نصب هم بر روی سرور و هم روی دسکتاپ
- دسترسی رایگان به سیستم عامل و سورس کدها
- هماهنگی با پردازنده‌های مختلف
- محیط بصری جذاب و گرافیکی
چرا استفاده از Debian گزینه مناسب‌تری است؟
طی این چند دهه فعالیت دبیان، این توزیع توانسته از تمام ۱۰ توزیع برتر لینوکس عبور کند و به جایگاه اول بنشیند. از محبوب‌ترین مشتقات این توزیع، می‌توان به Linux Mint و Ubuntu اشاره کرد که آپدیت‌های امنیتی و سرورهای جدید خود را از دبیان می‌گیرند. حال که میلیون‌ها نفر از توزیع دبیان استفاده می‌کنند، چرا باید بخواهیم ما هم از این توزیع لینوکس استفاده کنیم؟
- دبیان از ابتدای انتشار، قولی به کاربران داده و همیشه بر سر آن قول مانده است. این نرم‌افزار همیشه رایگان بوده و در آینده نیز رایگان خواهد ماند. هرگونه استفاده، تغییر یا ایجاد توزیع جدید بر اساس Debian مجاز و رایگان خواهد بود.
- از سال ۱۹۹۳ به بعد، دبیان یک سیستم عامل محبوب برای تمامی دستگاه‌های ممکن بوده و در هر زمان که برای این مجموعه مقدور بوده، آپدیت‌های امنیتی و به‌روزرسانی‌های سیستمی را منتشر کرده است؛ بنابراین با وجود این همه سال تجربه کاری و ثبات، می‌توان در آینده نیز همچنان به این سیستم عامل اعتماد کرد.
- دبیان مرکز توجه بوده و بسیاری از شرکت‌ها، توزیع‌های مورد نظر خود مانند اوبونتو، Knoppix، PureOS، SteamOS یا Tails را بر پایه دبیان بنا می‌کنند.
- دبیان دارای متخصصان زیادی است و این افراد معمولاً در پروژه‌های بالادستی نیز فعالیت می‌کنند و با هم‌چین استانداردهایی بر پروژه دبیان نظارت می‌کنند.
علل موفقیت پروژه Debian
با مطالعه مقاله بالا باید متوجه یک موضوع شده باشید، آن‌هم اینکه چه چیزی باعث در میان تعداد زیادی از توزیع‌های لینوکس، دبیان به‌عنوان یک سیستم عامل موفق پیروز این نبرد باشد. به‌طور خلاصه سه عامل اصلی توانست این پروژه را از شکت نجات دهد:
اول اینکه کدنویسی این برنامه توسط بیش از هزار برنامه‌نویس انجام شد و تمام ایده‌ها و آزمون و خطاها توسط عقل دسته‌جمعی صورت گرفت که این موضوع به خودی خود در بین هیچ یک از رقبا وجود نداشت.
مسئله دوم، به دلیل ماهیت متن باز بودن لینوکس، بسیاری از پروژه‌های جدید (همانند دبیان) خلق شدند و خالقان این سیستم عامل نیز از همین رویه استفاده کرده و با رایگان اعلام کردن کدهای اصلی، باعث شدند تعداد زیادی زیرشاخه از این توزیع لینوکس خلق شود و محبوبیت بیشتری در بین افراد حوزه تکنولوژی پیدا کند.
و در گام سوم، به دلیل برنامه‌ای مشخص و نظام‌نامه‌ای دقیق برای انجام آزمون و خطاها و همین‌طور کنترل کیفیت، در هر مرحله‌ای که بود، مورد اعتمادترین نسخه‌ای از خود بود که کاربران می‌توانستند در دنیای لینوکس پیدا کنند و توانستند با این کار، لقب کم خطاترین سیستم عامل لینوکس را برای خود کردند.
نحوه نصب سیستم عامل Debian
با توجه به استقبال زیاد کاربران جهانی از دبیان، بسیاری از کاربران ایرانی علاقه‌مند به سیستم لینوکس نیز، مشتاق استفاده از دبیان هستند و می‌خواهند آن را بر رویی سیستم خود نصب کنند. در ادامه مسیر بسیار ساده نصب این سیستم عامل را به‌صورت گام‌به‌گام بررسی می‌کنیم.
- در اولین مرحله، باید فایل نصبی دبیان را دانلود کنید. می‌توانید برای این کار به سایت Debian رفته و یا حتی از سایت‌های ایرانی اقدام به دانلود فایل ایزو کنید.
- فایل ISO دانلود شده را در یک دستگاه درایو مجازی کپی کرده و آن را آماده بوت شدن کنید.
- بعد از بالا آمدن سیستم و بوت شدن، در صفحه پیش روی خود، گزینه Graphical install را انتخاب کرده و عملیات را تائید می‌کنیم.
- در مرحله بعدی، زبان پیش‌فرض سیستم را انتخاب می‌کنیم. می‌توانید به‌جز انگلیسی، زبان دیگری را انتخاب کنید.
- در مرحله بعدی باید زمان و تاریخ را مشخص کنید. برای انجام دقیق‌تر این کار، می‌توانید مکان و شهر خود را انتخاب کنید تا به‌صورت خودکار این اطلاعات تنظیم گردد.
- در مرحله بعدی زبان کیبورد خود را برای استفاده در محیط سیستم عامل مشخص کنید.
- در مرحله بعدی، نامی برای سیستم خود تعیین کرده و برای ادمین روت اصلی، پسوردی مناسب مشخص می‌کنید. در هر دو کادر، یک پسورد یکسان را باید وارد کنید.
- در مرحله بعدی، برای استفاده روزمره، یک یوزر ادمین بسازید و اطلاعات خواسته شده را تکمیل کنید. پسورد قبلی که مربوط به روت اصلی بود را به‌هیچ‌عنوان جایی افشا نکنید.
- در مرحله بعدی، گزینه پارتیشن بندی وجود داشته که می‌توانید به‌صورت دستی یا به‌صورت خودکار آن را انجام دهید. انجام پارتیشن بندی به‌صورت دستی مزایای خاص خودش را داشته و به شما قدرت کنترل بهتری را روی درایو خود می‌دهد.
- در مرحله بعدی اقدام به نصب نرم‌افزارهای موردنیاز خود می‌کنید. برای ادامه کار می‌توانید grub را به‌عنوان مسئول بارگذاری خود انتخاب کرده و پس از اتمام کار، سیستم شما ریستارت می‌شود.
- بعد از بالا آمدن سیستم، می‌توانید با یوزر روزمره خود یا یوزر روت اصلی، برای اولین بار به محیط سیستم عامل Debian وارد شوید.
تفاوت‌های اصلی Centos و Debian
سنت او اس و دبیان هر دو از توزیع‌های لینوکس بوده ولی در جزئیات با یکدیگر متفاوتند. سنت او اس بیشتر جنبه استفاده تجاری و سازمانی داشته و برای سرورهای بزرگ استفاده می‌شود و معمولاً توسط توزیع مادر خود، یعنی Red Hat Enterprise Linux، پشتیبانی می‌شود. در عوض دبیان یک سیستم عامل شبه یونیکس بوده و توسط نویسندگان متعددی خلق شده است.
اگر از هر یک از دو سیستم عامل استفاده کرده‌اید و به کار کردن با یکی از آن‌ها عادت کرده‌اید، دلیلی بر ایجاد یک تغییر جدید نیست و بهتر است که بر همان روال سابق کار خود را پیش ببرید. هر یک از این دو توزیع، در نوع خودشان بی‌نظیر هستند و جوابگوی تمام نیازهای شما خواهند بود. در صورتی که می‌خواهید از بین این دو گزینه یکی را برگزینید، بهتر است به تفاوت‌های این دو که در پایین ذکر شده است به دقت توجه کنید تا تصمیم بهتری بگیرید.
اولین مورد این است که در صورتی که از سروری به‌عنوان هاست استفاده می‌کنید، به دلیل اینکه به احتمال زیاد از کنترل پنل cPanel نیز استفاده خواهید کرد، بهتر است از CentOS استفاده کنید زیرا این ویژگی به‌صورت پیش‌فرض در این نسخه از سیستم عامل قرار گرفته است.
سنت او اس پایداری نسبتاً بیشتری در میان طرفداران داشته و از طرف جامعه بزرگی از کاربران خود پشتیبانی می‌شود، ولی در عوض Debian حضور کمتری در بازار داشته و در بازه‌های طولانی‌تری اقدام به عرضه محصولات جدید می‌کند. دبیان دارای پکیج‌های بیشتری است و نرم‌افزارهای گوناگونی دارد و از طرفی سنت او اس نیز از معماری‌های زیادی پشتیبانی نمی‌کند و در این موضوع Debian در موضع بهتری قرار دارد.
یکی دیگر از تفاوت‌های چشمگیری که هرکسی با مشاهده این دو سیستم عامل متوجه آن می‌شود، رابط گرافیکی آن‌ها است. دبیان در این موضوع بسیار خوب عمل کرده و برنامه‌های آن نیز بسیار ساده و دارای طراحی‌های گرافیکی خوبی هستند ولی در مقابل، سنت او اس رابط گرافیکی خوبی نداشته و برای افرادی که با سیستم عامل هایی همچون ویندوز کار کرده‌اند، CentOS بسیار بچه‌گانه به نظر خواهد آمد. درنهایت نیز چیزی که هر دو سیستم عامل در آن مشترک هستند، وجود خطاها و مشکلات بسیار کم در هنگام استفاده از آن‌هاست که تضمینی بر کیفیت و تلاش تیم نویسنده هرکدام از این توزیع‌های لینوکس است.
سخن پایانی
Debian یک توزیع لینوکس بسیار ارزشمند و قدرتمند است که به نحوی در تاریخ برنامه‌های کامپیوتری تا ابد ثبت خواهد شد و چنان خدماتی را در سطح جهانی به‌صورت رایگان ارائه کرد که می‌توان مدعی شد در مسیر پیشرفت تکنولوژی بشر بسیار اهمیت داشته است. وجود این سیستم عامل سبب ایجاد بستری امن در فضاهای عملیاتی برای کاربران شده است.
دبیان به‌صورت متن باز و رایگان بوده و توسط گروه بسیار بزرگی از توسعه‌دهندگان و طرفداران خود پشتیبانی می‌شود. اما نقطه قوت توزیع Debian چیست؟ اینکه این توزیع هم برای افراد کارکشته و باتجربه و هم برای اشخاص تازه‌کار لینوکس گزینه‌ای درست و مناسب به حساب می‌آید و قطعاً در آینده تغییرات بهتری را از آن شاهد خواهیم بود.
