لینوکس جزو سیستم عامل‌های منبع باز (Open-Source) است؛ منبع باز بودن به این معنی است که این سیستم عامل می‌تواند توسط هر شخص و یا شرکتی در سراسر جهان توسعه یابد. در مقابل سیستم عامل های open source، سیستم عامل های منبع بسته (Closed-Source) هستند؛ به‌عنوان‌مثال، سیستم عامل ویندوز از شرکت مایکروسافت مثل لینوکس نیست و فقط توسط شرکت تولیدکننده و مالک آن می‌تواند توسعه پیدا کند. می‌توان گفت مهم‌ترین مزیت لینوکس این است که رایگان بوده و همچنین نسخه‌ها و توزیع‌های بسیار متفاوتی از آن در جهان وجود دارد. این توزیع‌ها توسط شرکت‌های مختلف توسعه داده‌شده‌اند و کاربردهای مختلفی دارند. در این مقاله بررسی می‌کنیم که فدورا چیست و چه ویژگی‌هایی دارد که در لیست توزیع‌های لینوکسی محبوب قرار گرفته است.
Fedora چیست؟
فدورا یک توزیع لینوکس Linux distribution است که توسط Red Hat حمایت می‌شود و اولین بار در سال 2003 منتشر شد. پروژه Fedora که در اصطلاح فنی به آن Fedora Core گفته می‌شود، در اواخر سال 2003 رسماً شروع به کار کرد و این درست زمانی بود که ادامه فعالیت لینوکس Red Hat متوقف شده بود. لینوکس نسخه RedHat تنها نسخه از لینوکسی بود که شرکت RedHat از آن حمایت می‌کرد و این توزیع لینوکس به‌صورت پولی و تجاری به فروش می‌رسید، درحالی‌که Fedora Core لینوکسی بود که جنبه استفاده عمومی داشت و رایگان بود.
شرکت RedHat تصمیم به سرمایه‌گذاری بر روی Fedora Core کرد و نسخه‌های جدید لینوکس RedHat که به نام RedHat Enterprise معرفی شدند، بر پایه و اساس Fedora Core بنا شدند. نام Fedora Core از یک لینوکس قدیمی‌تر به نام Fedora گرفته شد که یک پروژه داوطلبانه بود و برای تولید کردن نرم‌افزار برای سیستم عامل لینوکس RedHat بکار می‌رفت.
تاریخچه فدورا
Fedora نام پروژه‌ای بود که هدف آن توسعه برنامه‌های کاربردی به شکل افزودنی (Add-on) برای توزیع لینوکس ردهت (Redhat) بود (مشابه وضعیتی که گروه داوطلبان توسعه لینوکس Debian از سال‌ها قبل ایجاد کرده بودند). در این پروژه، گروهی از برنامه نویسان از سراسر دنیا داوطلب شده بودند تا بسته‌های نرم‌افزاری Third party RPM را باکیفیت بالا برای سکوی لینوکس Redhat توسعه دهند.
در همین حال، در سال 2002 یک دانشجوی دانشگاه هاوایی به نام Warren Togami سایت دیگری را باهدف مشابهی راه‌اندازی کرد. این سایت وظیفه داشت تا تهیه بسته‌های نرم‌افزاری باکیفیت بالا را برای لینوکس ردهت پیگیری نماید. این گروه که به همان فدورا معروف شد و با جدیت به فعالیت خود ادامه داد تا با سال تغییر و تحول در شرکت ردهت همزمان شد.
گروهی که آقای Togami آن را هدایت می‌کرد، تا قبل از تغییر و تحول، مسئول تهیه و نگهداری بسته‌های نرم‌افزاری لینوکس ردهت بودند. در سایت این پروژه، کاربران لینوکس ردهت می‌توانستند بسته‌های نرم‌افزاری را بیابند که امکان تهیه آن به‌طور مستقیم از سایت ردهت وجود نداشت. آن‌طور که اعضای این گروه عنوان می‌کرده‌اند، در همین اواخر کار آنان بسیار دشوار شده و وظایف مربوط به کنترل کیفیت و پشتیبانی از نرم‌افزارها و به‌طورکلی حجم کار، بسیار بیشتر شده بود.
همان‌طور که در آغاز به آن اشاره کردیم، گروه دیگری نیز موسوم به Fedora، در سایت دیگری مسئولیت راهبرد پروژه مشابهی را داشتند که به شکل رسمی با عنوان (RHLP (the RedHat Linux Project فعالیت می‌کردند. به‌تدریج به این پروژه نیز فدورا گفته شد. اهداف این گروه بیشتر از آن‌که ایجاد یک بانک نرم‌افزاری باشد، به سمت نزدیک کردن لینوکس ردهت به نسخه رایگان یا همان free consumer distribution بود. درواقع در این پروژه سعی می‌کردند تا به مدل توسعه لینوکس Debian نزدیک شوند.
بنابراین تا آن زمان، گروه داوطلب در پروژه فدورا در یک سایت رسمی فعالیت می‌کردند و وارن تاگامی با گروهش در سایت فدورای دیگری مشغول انجام کار مشابهی بودند. همان موقع شرکت ردهت اعلام کرد که از آن تاریخ به بعد فرایند پشتیبانی رسمی از نسخه‌های غیر سرور و به‌اصطلاح Enterprise را به جامعه open source داوطلب واگذار خواهد کرد که بلافاصله مشخص شد که هدایت آن به گروه فدورا تحت سرپرستی آقای تاگامی سپرده شده است.
تاگامی نیز مانند بعضی دیگر از کاربران حرفه‌ای لینوکس ردهت، از دیدن تلاش‌های پراکنده در اطراف ردهت برای پیشبرد بیشتر این سیستم عامل، احساس رضایت نداشت. او نهایتاً با Michael K. Johnson در ردهت تماس گرفت و پیشنهاد نوعی ادغام فعالیت‌های گروه خودش و پروژه RHLP را به او ارائه داد.
درنهایت نه‌تنها پیشنهاد تاگامی پذیرفته شد، بلکه فراتر از آن نیز رفت و ردهت کار توسعه نسخه‌های غیر Enterprise خود را نیز به جریان این ادغام افزود. به‌این‌ترتیب، شرکت ردهت دو خط تولید موازی داشت. یکی برای توسعه نسخه‌های Enterprise و خط دیگری برای توسعه نسخه‌هایی شبیه لینوکس Debian که این مورد به‌صورت رسمی مورد پشتیبانی ردهت قرار نداشت و به‌اصطلاح community-supported است.
پس‌ازآن که از طرف ردهت اعلام شد که پشتیبانی از نسخه‌های غیر Enterprise را بعد از نسخه لینوکس ردهت 9 به گروه داوطلب واگذار کرده است، سروصدای زیادی بر پا شد، اما همگان با عرضه به‌موقع نسخه‌ای که Fedora1 Core نام داشت، دیدند که موضوع عدم پشتیبانی رسمی ردهت به‌هیچ‌وجه به معنی کنار گذاشتن مفهوم اپن سورس و نرم‌افزاری مانند لینوکس ردهت نیست.
در ابتدا گروه زیادی از کاربران لینوکس ردهت، خصوصاً کاربران غیر آمریکایی از موضوع این تغییر و تحول و ادغام پروژه‌های فدورا با یکدیگر ناراضی بودند؛ اما به‌زودی با توجه به مسئله افزایش بسته‌های نرم‌افزاری قابل‌استفاده در لینوکس فدورا رضایت این گروه از کاربران نیز جلب گردید. این مورد به دلیل رها شدن این نرم‌افزار از قیدوبندهای مربوط به لایسنس‌های نرم‌افزاری رخ داد.
درواقع پس‌ازآن که مدل توسعه این نسخه از لینوکس تغییر کرد، همان‌طور که در عمل نیز دیده شد، سرعت کار توسعه و در نتیجه عرضه نسخه‌های جدیدتر به بازار از گذشته سریع‌تر شد؛ به‌طوری‌که هنوز چند ماه از عرضه نسخه 1 لینوکس فدورا نگذشته بود که شاهد ارائه نسخه‌های موسوم به Fedora Core 2 Test و test 2.3 و نهایتاً نسخه نهایی fedora Core 2 بودیم.
قبل از معرفی Fedora 7، از Fedora به‌عنوان Fedora Core نام برده می‌شد؛ درواقع Fedora سیستم عامل بود و Core آن به این معنا بود که بسته‌های نرم‌افزاری به آن اضافه‌شده‌اند؛ Fedora Core به معنی لینوکس Fedora به همراه بسته‌های نرم‌افزاری هسته سیستم عامل یا Core Packages بود که با همدیگر تشکیل Fedora Core را می‌داند.
Fedora Core در بدو نصب شدن بر روی سیستم، بسته‌های نرم‌افزاری اولیه‌ای را در خود داشت که نیازهای اولیه استفاده از یک سیستم عامل را فراهم می‌کرد. علاوه بر این بسته‌های نرم‌افزاری، بسته‌های نرم‌افزاری که درون DVD یا CD این سیستم عامل نیز وجود داشتند، به همراه سیستم عامل قابل نصب بودند. البته تمامی این بسته‌های نرم‌افزاری توسط برنامه نویسان شرکت Red Hat نگهداری می‌شدند.
ویژگی‌های خاص توزیع فدورا
فدورا بسیار پایدار، ایمن و سبک است و از انواع مختلف معماری‌ها پشتیبانی می‌کند. Fedora با بسیاری از برنامه‌ها و ابزارهای از پیش نصب‌شده مانند مرورگر اینترنت، مشاهده‌گر فایل‌های PDF و Word، بازی‌های از پیش نصب‌شده، Libre Office Suite، پشتیبانی از زبان برنامه‌نویسی و غیره همراه است.
دو ویژگی مهم فدورا در کنار دیگر ویژگی‌ها که آن را نسبت به رقبا متمایز می‌کند:
در Fedora هم مانند RedHat Enterprise از بسته‌های نرم‌افزاری و سیستم مدیریت بسته‌های نرم‌افزاری RPM استفاده می‌شود. فدورا به‌طور پیش‌فرض از بسته‌های Delta RPM استفاده می‌نماید، بسته‌های Delta RPM به‌نوعی از بسته‌های RPM گفته می‌شود که تنها دارای تفاوت‌هایی بین یک نسخه قدیمی از یک بسته RPM با یک نسخه جدید از آن بسته است، درنتیجه باعث می‌شود حجم به‌روزرسانی‌ها در حد چشم‌گیر، در بعضی موارد حتی بالای نود درصد، کاهش یابد؛ در نتیجه ترافیک اینترنت و زمان کمتری برای به‌روزرسانی سیستم صرف می‌شود.
امنیت نیز یکی دیگر از مسائلی است که در لینوکس Fedora حائز اهمیت است. به همین دلیل یک قابلیت امنیتی به نام Security Enhanced Linux در لینوکس Fedora تعبیه شده که قابلیت پیاده‌سازی انواع و اقسام Policy های امنیت ازجمله Mandatory Access Control ها را دارد.
فدورا شاید بهترین توزیع لینوکس نباشد اما مطمئناً در میان بهترین‌ها قرار دارد. ویژگی‌هایی که باعث محبوبیت فدورا شده عبارت است از:
- فدورا معماری‌های بسیاری را ارائه می‌دهد
- - یک توزیع بسیار قابل‌اعتماد و پایدار است
- ویژگی‌های امنیتی منحصربه‌فردی را فراهم می‌کند
- فدورا از بسته‌های Delta RPM استفاده می‌کند
- فدورا یک فایروال بسیار قدرتمند ارائه می‌دهد
- استفاده از آن بسیار آسان است
- یک جامعه بزرگ از آن پشتیبانی می‌کند
- فدورا به‌طور فعال توسعه می‌یابد
- فدورا یک توزیع لینوکس منبع باز است
- رابط کاربری بسیار جذابی دارد
- ابزارهای حالت زنده را ارائه می‌دهد
- سیستم عامل به‌طور خودکار به‌روز می‌شود
و….
نسخه‌های فدورا
به‌عنوان یک پروژه رایگان، منبع باز و اجتماعی، توزیع فدورا به‌عنوان نسخه‌های مختلف برای موارد مختلف ارائه و استفاده‌شده است. Fedora Workstation Edition، Fedora Server Edition و Fedora IoT Edition نسخه‌های رسمی فدورا هستند و به‌وسیله انجمن پروژه فدورا پشتیبانی می‌شوند. نسخه‌های Fedora CoreOS Edition، Fedora SilverBlue Editionو Fedora IoT Editionتوسط انجمن فدورا ایجادشده‌اند.
Fedora Workstation Edition
این نسخه برای کاربران، مدیران و توسعه‌دهندگان طراحی‌شده است. این نسخه یک محیط دسکتاپ قابل‌اعتماد، کاربرپسند و قدرتمند برای رایانه شخصی و لپ‌تاپ فراهم می‌کند. اکثر کاربران بدون نیازهای خاص، نسخه Workstation را ترجیح می‌دهند که اطلاعات کاربر را با محیط دسکتاپ GNOME فراهم می‌کند؛ اما محیط‌های دسکتاپ دیگر مانند KDE ،XFCE ،LXDE و موارد دیگر نیز به‌راحتی بر روی فدورا نصب و قابل استفاده است. همچنین سایر فناوری‌های مدرن مانند مجازی‌سازی، کانتینرها و ابزارهای توسعه برنامه را هم فراهم می‌کند.
Fedora Server Edition
این نسخه فدورا برای سرورها به‌منظور اجرای برنامه‌های کاربردی، خدمات، مجازی‌سازی و کانتینرهای مختلف به روشی قابل‌اعتماد و پایدار طراحی‌شده است. این نسخه را هم را می‌توان بر روی رایانه‌های شخصی، لپ‌تاپ، سرور، سخت‌افزار ورک استیشن یا به‌عنوان یک ماشین مجازی اجرا کرد. نسخه‌های سرور فدورا یک سیستم عامل سرور با چرخه عمر کوتاه و پشتیبانی شده توسط جامعه فدورا است که با آخرین نسخه‌ها و به‌روزرسانی‌های برنامه ارائه می‌شود. همان‌طور که از نام آن مشخص است، این نسخه مخصوص سرور است. این توزیع، آخرین نسخه نرم‌افزارهای سرور را در اختیار مدیران سیستم قرار می‌دهد. با توجه به عدم اثبات پایداری نسخه‌های جدید، احتمال آسیب‌پذیری وجود دارد. به همین دلیل، گزینه مناسبی برای سرورهای سازمانی (enterprise) نیست.
Fedora IoT Edition
این نسخه از سیستم عامل فدورا لینوکس مناسب دستگاه‌های اینترنت اشیا است و پایه محکمی برای اکوسیستم‌های IoT فراهم می‌کند.
Fedora CoreOS Edition
این نسخه هم به‌طور خودکار به‌روزرسانی می‌شود، حداقلی‌ترین سیستم عامل برای بارهای کاری کانتینری به روشی ایمن و انعطاف‌پذیر است.
Fedora SilverBlue Edition
این نسخه مشتقی از Fedora Workstation بوده که یک سیستم عامل دسکتاپ غیرقابل تغییر است. این تغییرناپذیری به‌منظور افزایش پایداری سیستم عامل است. این نوع طراحی موجب شده تا این نسخه به پلتفرمی عالی برای توسعه نرم‌افزارهای مبتنی بر کانتینر (Container) تبدیل گردد.
البته فدورا دارای نسخه‌هایی همچون Fedora Spins و Labs نیز هست که مخاطبان زیادی دارد.Fedora Spins میز کارهای مختلفی همانند KDE Plasma، Cinnamon، XFCE، MATE، LXQT و LXDE را برای فدورا فراهم می‌کند. نسخه Labs نیز دارای دسته‌ای از نرم‌افزارهای مربوط به حوزه‌های مختلف همانند نجوم، گرافیک، رباتیک و… است که می‌توان آن را به‌صورت یک سیستم عامل جداگانه و مستقل نصب یا از آن به‌عنوان افزونه‌ای برای سیستم عامل فدورا استفاده کرد.
تقریباً هر شش ماه نسخه جدیدی از سیستم عامل فدورا عرضه می‌شود و هر نسخه به مدت ۱۳ ماه آپدیت دریافت می‌کند. این مدت‌زمان پشتیبانی، به کاربران امکان می‌دهد تا از ارتقا به یک نسخه بالاتر صرف‌نظر کرده و همچنان سیستم عاملی به‌روز داشته باشند. به‌عبارت‌دیگر، کاربران به‌جای اینکه مجبور باشند سالی 2 بار نسبت به ارتقا سیستم عامل اقدام کنند، می‌توانند به‌صورت سالانه این مورد را انجام دهند. این موضوع برای برنامه نویسان و کاربران یک نعمت است اما برای سازمان‌هایی که بر روی یک محصول سرمایه‌گذاری می‌کنند کمی مشکل‌ساز است، سازمان‌ها معمولاً به دنبال محصولاتی می‌گردند که کمی ثبات و پشتیبانی طولانی‌مدت تر داشته باشد. کاربران Fedora می‌توانند با استفاده از ابزاری به نام FedUp نسخه قبلی Fedora ی خود را به نسخه جدیدتر ارتقاء دهند.
فدورا یک جامعه بزرگ و فعال از سطوح مختلف تخصص دارد که می‌توان از ask.fedoraproject.org کمک گرفت و پشتیبانی دریافت کرد.
آیا اوبونتو از فدورا بهتر است؟
اول از همه این سؤال کاملاً اشتباه است و باید پرسید که کدام یک برای شما بهتر است؛ به‌طورکلی پروژه‌های Ubuntu و Fedora مقادیر اصلی بسیار مشابهی دارند اما روش‌های آن‌ها کمی متفاوت است. اوبونتو باتجربه‌ی کاربرپسند و روان‌تری از محبوبیت بیشتری نسبت به فدورا برخوردار است. نرم‌افزار اوبونتو از نظر فدورا کمی قدیمی است و اوبونتو از خانواده Debian است و توسعه‌یافته توسط Canonical محسوب می‌شود که عمدتاً برای اهداف سازمانی مدیریت می‌شود؛ اما فدورا متعلق به Redhat است و گزینه خوبی برای توسعه‌دهندگان و سرپرستان کار با سیستم‌های Redhat است. در آخر می‌توان گفت اوبونتو با گرافیک و تجربه کاربر پسندتر و روان‌تر، محبوب‌تر از فدورا است.
نتیجه‌گیری
فدورا یک سیستم عامل منبع باز است که بر روی معماری هسته سیستم عامل لینوکس ساخته‌شده و توسط گروهی از توسعه‌دهندگان و همکاران تحت پروژه فدورا ساخته‌شده است. فدورا رایگان برای استفاده، شخصی‌سازی و توزیع است. سیستم عامل با نرم‌افزارها و برنامه‌های بسته‌بندی‌شده یکپارچه‌شده است تا توانایی‌ها و عملکردهای پیشرفته‌ای را فراهم کند همچنین فدورا بعد از اوبونتو دومین توزیع رایج به شمار می‌آید. در این مقاله با یکی از توزیع‌های محبوب لینوکس و تاریخچهٔ آن آشنا شدیم و بررسی کردیم که ویژگی‌های خاص فدورا چیست.
