SaaS چیست ؟ راهنمای جامع و ساده برای مبتدیان

SaaS یا «نرم افزار به عنوان سرویس» یکی از محبوب‌ترین روش‌های ارائه نرم افزار است که امروزه اکثر کسب‌وکارها از آن استفاده می‌کنند. این سیستم در هر صنعتی که فکر کنید، از توسعه نرم افزار گرفته تا بازی و سرگرمی و بازارهای مالی جایی برای خود باز کرده است.

حال برسیم به سوال اصلی: سرویس SaaS چیست و چرا تا این اندازه محبوب و کارآمد است؟ در این مطلب به زبان ساده هر آنچه را که باید درباره SaaS بدانید، توضیح می‌دهیم تا دیگر هیچ ابهامی در ذهنتان باقی نماند. در انتها نیز بعضی از شناخته شده‌ترین نمونه‌های این مدل نرم افزار را معرفی می‌کنیم. پس با ما همراه باشید.

سرویس SaaS چیست ؟

Software as a Service یا اصطلاحا (SaaS) راهی برای ارائه نرم افزار به کاربران در بستر اینترنت است. در عصر حاضر دیگر مجبور به دانلود، نصب و طی کردن مراحل پیچیده راه اندازی اپلیکیشن‌ها نیستید. در عوض به‌راحتی می‌توانید به کمک اینترنت و مرورگرها به هر نرم افزاری که می‌خواهید دسترسی پیدا کنید.

گاهی به سرویس‌های SaaS، نرم افزار تحت وب (Web-based/ Web-hosted software) می‌گوییم که یکی از محبوب‌ترین سرویس‌های ابری (Cloud-based service) است. در کل سه مدل سرویس ابری داریم:

• Platform as a service (PaaS)
• Infrastructure as a service (IaaS)
• Software as a service (SaaS)

در این مدل‌ها یک سازمان به‌عنوان شخص ثالث سرویس ابری را ارائه می‌دهد و سرور یا فضای مورد نیاز شرکت‌ها برای ارائه خدمات خود در اینترنت را فراهم می‌کند. البته سرویس‌های ابری به همین موضوع محدود نمی‌شوند و گستردگی بحث آن از موضوع این مقاله خارج است.

در هر صورت با استفاده از نرم افزارهای SaaS فضایی در تلفن هوشمند یا لپ تاپ شما اشغال نمی‌شود و دیگر نیازی به به‌روزرسانی نرم افزارهای خود ندارید. شرکت‌های ارائه دهنده تمام خدمات نرم افزارهای خود را به‌صورت خودکار انجام می‌دهند و شما تنها باید اشتراک ماهانه یا سالانه تهیه کنید.

البته بسیاری از نرم افزار به عنوان سرویس‌های پرکربرد مانند جیمیل رایگان هستند یا مانند گوگل درایو بعضی از خدمات اضافه خود را در ازای خرید اشتراک ارائه می‌دهند.

ویژگی‌های اصلی نرم افزار به عنوان سرویس یا نرم افزار وب محور Saas چیست ؟

بهترین راه برای این‌که بفهمید مدل سرویس SaaS چیست این است که به آن به چشم بانک نگاه کنید. بانک در عین این‌که از دارایی و حریم شخصی مشتریان خود محافظت می‌کند، به آن‌ها در هر جایی که باشند خدمات می‌دهد.

مهم نیست از چه کارتخوان، شعبه بانکی یا خودپردازی استفاده می‌کنید، در هر حال می‌توانید با کارت و رمز خود تراکنش انجام دهید. تمام مشتریان بانک از سیستم و فناوری مالی یکسانی استفاده می‌کنند اما لازم نیست نگران امنیت اطلاعات شخصی خود باشند.

حال با توضیحاتی که تا بدین جا دادیم، می‌توانید حدس بزنید ویژگی‌های کلیدی نرم افزار به عنوان سرویس چیست؟ اجازه دهید کمکتان کنیم.

1.      معماری چند مستاجری

معماری چند مستاجری یک سیستم طراحی است که در آن تمام کاربران و نرم افزارها از زیرساخت و کد یکسانی استفاده می‌کنند. این کدها را در سیستمی مرکزی نگه می‌دارند و به‌طور منظم به‌روزرسانی می‌کنند.

بدین ترتیب شرکت‌ها دیگر مجبور به صرف زمان و هزینه زیاد برای نگهداری و توسعه کدهای قدیمی نیستند و سریع‌تر می‌توانند پیشرفت کنند.

2.      شخصی سازی آسان

هر کاربر می‌تواند بدون آسیب زدن به زیرساخت‌های اپلیکیشن آن را مطابق نیازهای کسب‌وکار خود شخصی سازی کند. زیرا معماری SaaS به‌شکلی است که می‌تواند این شخصی سازی‌ها را به هر شخص یا شرکت اختصاص دهد و در عین حال ساختار کلی خود را حفظ و به‌روزرسانی کند.

یعنی ارائه دهندگان SaaS می‌توانند با ریسک و هزینه کمتر، بستر خود را بیشتر توسعه دهند.

3.      دسترسی بهتر

از هر دستگاهی می‌توانید به برنامه‌های تحت وب وصل شوید و داده‌های خود را مدیریت کنید. تنها باید دستگاه هوشمندی داشته باشید که به اینترنت متصل شود.

در ضمن در اپلیکیشن‌هایی که برای مدیریت گروهی ساخته شده‌اند می‌توانید مطمئن شوید هر تغییری که می‌دهید، برای تمام اعضای تیم در همان لحظه قابل رویت است.

4.      عملکرد خودکار

هر کس که با آمازون و یاهو آشنا باشد، می‌داند در ظاهر مدل اجرایی برنامه‌های تحت وب سرویس SaaS چیست. با این روش شما بدون هیچ دخالتی همیشه از آخرین نسخه اپلیکیشن استفاده می‌کنید و دیگر لازم نیست مدت‌ها صبر کنید تا باگ برنامه برطرف شود و به مرحله به‌روزرسانی برسد.

چرا نرم افزارهای SaaS رشد چشمگیری داشته‌اند؟

حال که متوجه شدید سرویس SaaS چیست و چه ویژگی‌هایی دارد، شاید برایتان سوال شود که چرا SaaS در سرتاسر جهان متقاضی دارد و بسیاری از شرکت‌ها برای ارائه نرم افزارهای خود از این روش استفاده می‌کنند.

یکی از ویژگی‌های فوق العاده نرم افزارهای تحت وب این است که نه تنها خودتان، بلکه هر فرد دیگری با داشتن نام کاربری و رمز عبور می‌تواند به اطلاعاتتان دسترسی پیدا کند.

زیرا دیگر داده‌های خود را روی رایانه شخصی ذخیره نمی‌کنید و هر کسی که اینترنت و اطلاعات ورود به حساب را داشته باشد می‌تواند از آن داده‌ها بهره بگیرد.

رشد اصلی این نرم افزارها بعد از شیوع ویروس کرونا شروع شد. وقتی که تیم‌ها مجبور به دورکاری بودند و نیاز به استفاده از منابع مشترک داشتند.

به علاوه پس از این‌که بسیاری از افراد با مفهوم سرویس SaaS چیست آشنا شدند، برای صرفه جویی در حافظه داخلی وسایل هوشمند خود به استفاده از آن روی آوردند.

مزایا و معایب سرویس SaaS چیست ؟

علاوه بر تمام مواردی که نام بردیم، نرم افزار به عنوان سرویس مزایای دیگری نیز دارد که برای هر دو سازنده اپلیکیشن و مصرف کننده آن سودمند است. برای مثال:

• کاربران دیگر نگران حفظ داده‌های خود نیستند. اگر اتفاقی برای دستگاه شما رخ دهد، جای داده‌های شما در فضای ابری امن است.
• نرم افزارهای SaaS به حافظه داخلی یا خارجی برای نصب نیاز ندارند.
• در سرتاسر دنیا قابل دسترسی هستند.
• دیگر نیازی به پرداخت هزینه‌ زیاد به‌صورت یک‌جا برای نصب برنامه ندارید. اشتراک‌های مقطعی نرم افزارها استفاده از آن‌ها را مقرون به‌صرفه‌تر می‌کنند.
• پیش از خرید اشتراک می‌توانید با این اپلیکیشن‌ها کار کنید و سپس تصمیم بگیرید.
• هزینه سخت افزاری و نرم افزاری ندارد. برای نصب یک اپلیکیشن دیگر نیاز به سیستم خاصی برای راه اندازی آن ندارید.
• از آن‌جایی که نظارت و به‌روزرسانی‌ به عهده ارائه دهندگان اپلیکیشن است، شما دیگر نیازی به نگرانی درباره عقب ماندن از آخرین فناوری‌ها ندارید و به‌راحتی می‌توانید بر کسب‌وکار خود تمرکز کنید.

هر فناوری معایب خودش را دارد و SaaS نیز از این قضیه مستثنی نیست. بیایید ببینیم ویژگی‌های منفی نرم افزار به عنوان یک سرویس چیست:

• امنیت داده‌ها جای بحث دارد. از آن‌جایی که این فناوری جدید است هنوز متخصصان نسبت به توانایی آن در حفظ امنیت اطلاعات شک دارند. در ضمن در فضای اینترنت موقعیت برای هکرها و سرقت داده‌ها بیشتر از هر وقت دیگری فراهم است.
• نمی‌توانید در انتخاب عملکرد و ویژگی‌های آن نقش داشته باشید. ممکن است از نسخه جدید یک نرم افزار راضی نباشید اما در هر حال نمی‌توانید کاری انجام دهید، زیرا به‌روزرسانی آن خودکار است.
• اگر ارائه دهنده نرم افزار با مشکل روبرو شود، بر عملکرد سیستم مصرف کنندگان نیز تاثیر خواهد گذاشت. چنین خطاهایی از کنترل مشتریان خارج است و پیش از استفاده باید از ارائه دهنده مطمئن باشند.
• سرعت برنامه‌های SaaS نسبت به اپلیکیشن‌های قابل نصب کمتر است.

مثال‌هایی از نرم افزارهای محبوب SaaS

حال بیایید با بعضی نرم افزارهایی که در دنیای IT انقلاب به پا کردند، آشنا شویم. آیا می‌توانید حدس بزنید نقش هر کدام در ایجاد تحول در سرویس SaaS چیست؟

1. دراپ باکس

دراپ باکس (Dropbox) نرم افزار ذخیره سازی فایل‌ها است که می‌تواند تمام دستگاه‌های شما را در حافظه ابری یکپارچه کند. این برنامه 2 گیگ حافظه رایگان به شما می‌دهد و برای دسترسی به حافظه بیشتر باید اشتراک آن را خریداری کنید.

همچنین با این برنامه به‌راحتی می‌توانید فایل‌ها خود را با دیگران به اشتراک بگذارید.

2. سیلز فورس

یکی از معتبرترین اپلیکیشن‌های تحت وب نرم افزار سیلز فورس (Salesforce) است که با مدیریت اهداف و برنامه‌های سازمان‌ها، فروش آن‌ها را افزایش می‌دهد.

3. اپلیکیشن‌های گوگل

گوگل با ارائه طیف گسترده‌ای از اپلیکیشن‌ها دنیا را برای همه مردم و کسب‌وکارها زیباتر کرده است. در حال حاضر به مجموع نرم افزارهای گوگل G Suite می‌گویند که شامل جیمیل، گوگل داکس، گوگل شیت، گوگل درایو و بسیاری دیگر است.

تمام این برنامه‌ها از فضای ابری استفاده می‌کنند و نیازی به حافظه یا سخت افزار دستگاه شما ندارند.

4. اسلک

اسلک (Slack) یکی دیگر از برنامه‌هایی است که به وضوع نشان می‌دهد سرویس SaaS چیست. این اپلیکیشن یک پلتفرم ساده ارتباطی برای کسب‌وکارها است که ویژگی‌های زیادی مانند امکان ارسال فایل و پیام به‌صورت خصوصی و گروهی را دارد.

5. هاب اسپات

برنامه هاب اسپات (HubSpot) بر بازاریابی درونگرا متمرکز است. یعنی با ایجاد محتواهای فریبنده به جذب مشتریان می‌پردازد. یکی از ویژگی‌های پرکاربرد این اپلیکیشن قابلیت ادغام با جیمیل و مایکروسافت آفیس است.

6. شاپیفای

شاپیفای (Shopify) یک فروشگاه تجارت الکترونیک است که به تمام کسب‌وکارهای کوچک و بزرگ اجازه می‌دهد محصولات خود را در بستر آنلاین به فروش بگذارند.

7. SAP Concur

این برنامه به شما امکان مدیریت هزینه‌ها به‌صورت کاملا خودکار در طول سفر را می‌دهد. SAP Concur یک نرم افزار SaaS عالی برای کسانی است که دائما در حال سفر به مناطق مختلف هستند.

8. Adobe Creative Cloud

آیا می‌دانید برای طراحان بهترین سرویس SaaS چیست؟ بهشت طراحان Adobe Creative Cloud است که مجموعه‌ای از برنامه‌های ادوب را برای طراحان گرافیک، طراحان وب و ادیتورهای عکس و فیلم ارائه می‌دهد.

9. Atlassian Jira

اتلسیان کاربردی‌ترین نرم افزار SaaS برای برنامه نویسان و مدیران پروژه است که می‌خواهند روند کاری خود را در طول توسعه نرم افزار دنبال و ثبت کنند.

10. آفیس 365

با ماکروسافت آفیس 365 (Office 365) می‌توانید تجربه‌ای یکپارچه از تمام نرم افزارهای محبوب خود مانند وورد، اکسل، پاور پویت و غیره یک نسخه داشته باشید و از هر دستگاهی به آن‌ها متصل شوید.

این برنامه‌ها به‌صورت ماهانه به‌روزرسانی می‌شوند، بنابراین همیشه جدیدترین نسخه و ویژگی‌ها را در اختیار دارید.

11. زوم

با زوم (Zoom) به تمام کنفرانس‌های ویدئویی، جلسات آنلاین و پیام‌های گروهی در پلتفرمی ساده به‌صورت یک‌جا با تنها یک کلیک دسترسی خواهید داشت.

تفاوت میان IaaS، PaaS و سرویس SaaS چیست؟

همان‌طور گه گفتیم نرم افزار به عنوان یک سرویس اپلیکیشن‌ها را در فضای اینترنت در اختیار عموم می‌گذارد. کاربران دیگر نیازی به دانلود و نصب برنامه‌ها در دستگاه‌های خود ندارند.

از طرفی PaaS یا «سرویس به ‌عنوان پلتفرم» چارچوب (فریم وورک) مورد نیاز برای ایجاد، توسعه و راه اندازی اپلیکیشن‌ها در فضای ابری را فراهم می‌کند، بدون این‌که نیازی به مدیریت زیرساخت برنامه خود داشته باشید. این سرویس برای توسعه دهندگان نرم افزار کاربرد دارد.

IaaS یا «سرویس به‌ عنوان زیرساخت» مانند یک سرور به شما منابعی مانند حافظه، شبکه و داده را می‌دهد با این تفاوت که این سرور ابری است و انعطاف پذیری بیشتری نسبت به سرور فیزیکی دارد.

تفاوت این سه سیستم در حقیقت در لایه‌های آن‌ها نهفته است. IaaS لایه اول است و بیشترین میزان کنترل را به مشتریان می‌دهد. زیرا آن‌ها مسئول اپلیکیشن، داده، سیستم عامل و به عبارتی کل زیرساخت هستند.

از طرفی دیگر PaaS در لایه دوم کنترل قرار دارد و مصرف کنندگان فقط می‌توانند اپلیکیشن و داده‌های خود را مدیریت کنند. در حالی که SaaS لایه سوم را تشکیل می‌دهد و کاربران تنها به اطلاعات یا همان داده‌های خود در نرم افزار دسترسی دارند.

به عبارتی در SaaS اپلیکیشن برای شما فراهم است و از آن استفاده می‌کنید. در PaaS زیر ساخت آماده است و شما اپلیکیشن و داده‌ها را تعریف می‌کنید. در IaaS فقط سرور میزبانی دارید و زیرساخت، اپلیکیشن و داده را شما می‌سازید.

آینده سرویس SaaS چیست؟

بدون شک نرم افزار به عنوان سرویس مزایای زیادی برای تمام تولیدکنندگان و مصرف کنندگان دارد. بعضی از شرکت‌ها ترجیح می‌دهند سرویس مدیریت ابری خود را راه اندازی کنند و تعدادی دیگر با استفاده از آن به پیشرفت‌های فراوانی دست پیدا کرده‌اند.

اما آینده سرویس SaaS چیست ؟ آینده این تکنولوژی نوید فناوری‌های جدید و شگفت آوری را می‌دهد. بعضی سازمان‌ها حدس می‌زنند که فناوری SaaS به‌زودی با تمرکز بر تلفن‌های همراه به بازار می‌آید. عده‌ای دیگر می‌گویند هوش مصنوعی بازار فروش و حمل و نقل نرم افزارهای وب محور را اداره خواهد کرد.

تا وقتی که تکنولوژی پیشرفت می‌کند، مدل‌های SaaS نیز پله‌های ترقی را طی خواهند کرد. اما حقیقت این است که چنین فناوری نمی‌تواند نیاز شرکت‌ها به متخصصان IT را از بین ببرد.

آن‌ها همچنان به افرادی که بتوانند راه حل‌های محاسبات ابری را متناسب با نیازهایشان تحلیل، ارزیابی و طراحی کنند، محتاج خواهند بود.