پروتکل IMAP چیست؟ آشنایی با کاربرد و ویژگی های این پروتکل

امروزه ایمیل به یکی از ابزارهای اصلی ارتباطی در دنیای دیجیتال تبدیل شده است. حتی با ورود شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های مختلف، هنوز هم ایمیل مانند هویت دیجیتالی افراد عمل می‌کند و ماندگار است. اگر بخواهیم ایمیل را بصورت مستقیم با یک برنامه مدیریت ایمیل مشاهده و مدیریت کنیم، می‌بایست از پروتکل مخصوص ایمیل برای اتصال به سرورها استفاده کنیم. تا کنون دو پروتکل IMAP و POP برای دسترسی به ایمیل‌ها توسعه یافته است که هر کدام از آنها شیوه خاص خود را برای ارسال و دریافت پیام دارند. در این مقاله به بررسی پروتکل IMAP، و همچنین کاربردها و ویژگی های آن خواهیم پرداخت.

 

IMAP چیست؟

Internet Message Access Protocol یا به اختصار IMAP یک پروتکل دسترسی به پیام‌های ایمیل از راه دور است که امکانات زیادی را برای توسعه اپلیکیشن‌های تجاری فراهم می‌کند. به عبارت دیگر، با استفاده از IMAP می توانید ایمیل های خود را در هر دستگاهی که به اینترنت متصل است، مشاهده و مدیریت کنید. از آنجا این پروتکل دسترسی نرم‌افزارها را بطور مستقیم به پیام‌های ایمیل امکانپذیر می‌کند، در اصطلاح فنی به آن "application layer internet protocol for e-mail retrieval and storage" نیز گفته می‌شود.

 

این پروتکل را با سرویس‌های وب‌میل اشتباه نگیرید. سرویس‌های ایمیل مانند جی‌میل ، اوت‌لوک و یاهو که امکان دسترسی به ایمیل را با مرورگر فراهم کرده‌اند، مورد بحث نیستند؛ زیرا این سرویس‌ها همگی دارای دسترسی مستقیم به سرورهای خود هستند و اطلاعات را با اتصال مستقیم به بانک داده‌های خود در مرورگر نمایش می‌دهند. با اینحال همین سرویس‌ها پروتکل IMAP و POP را برای دسترسی به ایمیل‌ها در برنامه‌های اختصاصی ایمیل، فراهم کرده‌اند. همچنین به این نکته نیز توجه داشته باشید که پروتکل IMAP فقط پیام‌های ایمیل را دریافت می‌کند و ارسال پیام‌ها به عهده پروتکل SMTP است.

 

کاربردهای پروتکل IMAP

شاید به ظاهر کاربردهای IMAP انگشت شمار باشند، اما همین موارد، از جمله گزینه‌های کلیدی هستند که امکان توسعه نرم‌افزارهای پیشرفته مارکتینگ را فراهم می‌کنند و به کسب و کارها در زمینه تبلیغات هدفمند ایمیلی کمک می‌کنند. ویژگی‌های IMAP کمک می‌کند تا سیستم‌های مدیریت محتوا بتوانند با اتصال به ایمیل، پیام‌ها را تحلیل کنند و در نرم‌افزارهای پیشرفته تر که از هوش مصنوعی استفاده می‌کنند، امکان ایجاد ارتباط با مشتریان و همکاران جدید را فراهم می‌آورند.

• دسترسی به ایمیل ها از طریق دستگاه های مختلف: با استفاده از IMAP می توانید به ایمیل های خود در گوشی موبایل، تبلت، لپ تاپ و هر دستگاه دیگری که به اینترنت متصل است، دسترسی داشته باشید.

• همگام سازی ایمیل ها بین دستگاه های مختلف: با استفاده از IMAP، ایمیل های شما در تمام دستگاه هایتان به طور خودکار همگام سازی می شوند. به این معنی که اگر در یک دستگاه ایمیل جدیدی دریافت کنید، در سایر دستگاه هایتان نیز به طور خودکار ظاهر می شود.

• مدیریت ایمیل ها از طریق یک رابط کاربری: با استفاده از IMAP می توانید از یک رابط کاربری برای مدیریت ایمیل های خود در تمام حساب هایتان استفاده کنید.

• اشتراک گذاری ایمیل ها با دیگران: با استفاده از IMAP می توانید ایمیل های خود را با دیگران به اشتراک بگذارید.

 

 

ویژگی‌های پروتکل IMAP

IMAP دارای ویژگی های مختلفی است که آن را به یک پروتکل قدرتمند و انعطاف پذیر برای دسترسی به ایمیل تبدیل می‌کند. IMAP قابلیت ریموت کردن سرور را دارد و همین ویژگی آن را از پروتکل POP3 متمایز کرده است. ریموت کردن سرور امکانات بیشتری به IMAP داده که برخی از این ویژگی‌ها عبارتند از:

• دسترسی به تمام پوشه‌های ایمیل: با استفاده از IMAP می توانید به تمام پوشه های ایمیل خود در سرور، از جمله پوشه های فرعی، دسترسی داشته باشید.

• جستجوی پیشرفته: IMAP از جستجوی پیشرفته ایمیل ها پشتیبانی می کند.
  علامت گذاری ایمیل‌ها: با استفاده از IMAP می توانید ایمیل های خود را به عنوان خوانده شده، مهم یا پرچم دار علامت گذاری کنید.

• حذف ایمیل‌ها: با استفاده از IMAP می توانید ایمیل های خود را از سرور حذف کنید.

• ارسال ایمیل: با استفاده از IMAP می توانید ایمیل های جدید را از طریق سرور ارسال کنید.

 

مقایسه پروتکل‌های IMAP با POP3

Post Office Protocol 3 یا به اختصار POP3 یکی دیگر از پروتکل ها برای دسترسی به ایمیل است. POP3 در مقایسه با IMAP ساده تر است، که در نتیجه ویژگی‌های بسیار کمتری را شامل می‌شود. POP3 ایمیل ها را از سرور دانلود و در دستگاه شما ذخیره می کند. پس از دانلود ایمیل ها، آنها از سرور حذف می شوند. این بدان معناست که شما فقط می توانید به ایمیل های خود در دستگاهی که آنها را دانلود کرده اید دسترسی داشته باشید. POP3 می‌تواند برای سازمان‌های امنیتی مناسب باشد، زیرا با دانلود و حذف همزمان پیام در سرور، هک و دسترسی به ایمیل‌ها در سرور امکانپذیر نیست.

بنابراین اگر بخواهیم نگاه دقیق تری به این دو پروتکل داشته باشیم، پروتکل IMAP برای استفاده عمومی کاربرد دارد و پروتکل POP3 برای استفاده سازمانی و اطلاعاتی کاربرد دارد. پس میبینید که بی دلیل نیست که برای دریافت ایمیل، از دو پروتکل مجزا استفاده شده است.

 

تاریخچه توسعه پروتکل IMAP

پروتکل IMAP در سال 1986 توسط Mark Crispin و با هدف رفع مشکلات پروتکل POP3 توسعه یافت. این پروتکل به مرور از نسخه‌های Original IMAP ، IMAP2 ، IMAP3 ، IMAP2bis تا IMAP4 بروزرسانی شد و در هر بار بروزرسانی از مشکلات فنی آن کاسته شد. نسخه اولیه IMAP با هدف دسترسی موقت به Mail منتشر شد و در سرویس‌گیرنده xerox lips machine و سرویس‌دهنده tops-۲۰ کاربرد داشت. این نسخه همان زمان بسرعت منسوخ شد و بر روی IMAP2 بازنویسی شد. اگرچه برخی کدهای Original IMAP مشابه IMAP2 هستند، اما خود آن فاقد فرمان‌های اجرایی بود. ترکیب دو نسخه اول و دوم IMAP باعث شد تا یک نسخه پایدارتر از این پروتکل با نام IMAP3 بوجود بیاید که با نسخه‌های بعدی مانند IMAP2bis نیز سازگاری داشت.

 

مشخصات فنی پروتکل IMAP

پروتکل IMAP بطور معمول بر روی پورت 143 روی لایه پروتکل TLS کار می‌مند. با توجه به امنیت پایین در پورت 143، پورت 993 با گواهی‌نامه  SSL و بر روی پروتکل لایه TLS/SSL با نام Internet Message Access Protocol Secure یا به اختصار IMAPS توسعه یافت، با این تفاوت که قبل از تبادل ایمیل از سرور به کلاینت، پیام‌ها را رمزگذاری می‌کند و امنیت سرویس ایمیل را بالا می‌برد. در این حالت پروتکل IMAP به IMAPS تبدیل می‌شود؛ دقیقاً مانند پروتکل http که با رمزنگاری SSL به https تغییر کرد.

 

محدودیت‌های IMAP

از کلمه محدودیت استفاده کردیم، زیرا مواردی که در ادامه بررسی می‌کنیم، صرفاً عیب نیستند و از ویژگی‌های محدود IMAP بحساب می‌آیند.

• پیچیدگی بیشتر: IMAP در مقایسه با POP3 پیچیده تر است. زیرا همزمان باید با چندین دستگاه همگام سازی شود که این ویژگی مدیریت و کنترل پیام‌ها را کمی پیچیده می‌کند.
• نیاز به فضای ذخیره سازی بیشتر:  از آنجا که IMAP پیام‌ها را در خود سرور مدیریت می‌کند، به فضای ذخیره سازی بیشتری هم در سرور نیاز دارد.

 

معایب فنی پروتکل IMAP

پروتکل IMAP با وجود مزایای زیاد، دارای نقاط ضعفی است که باعث افزایش پیچیدگی می‌شود. در کل همین ویژگی‌های IMAP باعث این پیچیدگی‌ها می‌شود و همین ویژگی‌ها هستند که آن را بین کاربرن محبوب کرده است. شاید این معایب قبلاً که سرعت اینترنت پایین بود و پردازنده‌های کامپیوتری ضعیف‌تر بودند، بیشتر مورد توجه بوده باشد؛ اما امروزه با توجه به سرعت بالای اینترنت و پردازنده‌ها، این معایب اصلاً به چشم نمی‌آیند و جزئی از ساختار IMAP شده‌اند. اما بد نیست نگاهی فنی به معایب فنی IMAP نیز داشته باشیم تا با عمکرد و شیوه کار آن بیشتر آشنا شویم :

• دسترسی همزمان چند سرویس‌گیرنده به یک mailbox: این مشکل توسط سرویس‌دهنده‌های جانبی مانند maildir یا database حل می‌شود، اما نیازمند الگوریتم‌های جستجو و ذخیره‌سازی دقیق است.

• تأخیر در دریافت پیام‌های جدید: IMAP برای دریافت پیام‌ها باید هربار درخواست جدیدی را ارسال کند که این خود باعث ایجاد وقفه در دانلود پیام‌ها می‌شود. برای رفع این مشکل، طرح push IMAP پیشنهاد شد، اما به طور کلی مورد تأیید قرار نگرفت.

• ارسال و ذخیره‌سازی پیام در دو مرحله: ارسال و دریافت پیام جدید نیز باعث ارسال دو درخواست از سمت سرور می‌شود. یک درخواست برای پروتکل SMTP و درخواست دوم برای ذخیره سازی و سینک دستگاه‌های متصل با IMAP. در حال حاظر این مشکل با تنظیمات ietf lemonade در مهندسی جدید قطعات موبایل با فناوری‌های " ( urlauth ( rfc-4467 ) , catenate ( rfc4469 , ( imap burl ( rfc4468" در حین ارسال پیام با پروتکل SMTP Submission رفع شده است.

 

نحوه استفاده از IMAP در کامپیوتر Client

برای استفاده از سرویس‌های ایمیل در IMAP و POP3 در کامپیوتر کاربر، برنامه‌های زیادی توسعه یافته است که تعدادی از آنها را در ادامه بررسی خواهیم کرد.

Mail APP - Outlook

این نرم‌افزار بصورت پیشفرض در سیستم‌عامل ویندوز وجود دارد و می‌توان از آن برای نصب و راه اندازی تمامی سرویس‌های ایمیل مانند Google ، Yahoo ، Outlook نیز استفاده کرد. در این برنامه می‌توان همزمان چندین حساب ایمیل را مدیریت کرد. Outlook یک نرم‌افزار قدرتمند و کارآمد برای مدیریت ایمیل است که قابلیت‌های مختلفی را برای کاربران ارائه می‌دهد. از ویژگی‌های مهم Outlook می‌توان به موارد زیر اشاره کرد :

• مدیریت پیشرفته ایمیل: Outlook به شما امکان می‌دهد تا ایمیل‌های خود را به طور کامل مدیریت کنید. این نرم‌افزار از قابلیت‌هایی مانند دسته‌بندی، فیلتر کردن، جستجوی پیشرفته، ارسال ایمیل در آینده و... پشتیبانی می‌کند.

• تقویم و برنامه‌ریزی: Outlook دارای یک تقویم قدرتمند است که به شما در برنامه‌ریزی وظایف، جلسات و رویدادهای مختلف کمک می‌کند.

• دفترچه آدرس: با استفاده از دفترچه آدرس Outlook می‌توانید اطلاعات تماس افراد و سازمان‌های مختلف را ذخیره و مدیریت کنید.

• کارهای گروهی: Outlook امکاناتی را برای انجام کارهای گروهی مانند اشتراک‌گذاری تقویم، وظایف و ایمیل‌ها ارائه می‌دهد.

• پشتیبانی از افزونه‌ها: Outlook از افزونه‌های مختلفی پشتیبانی می‌کند که به شما امکان می‌دهد تا قابلیت‌های جدیدی به این نرم‌افزار اضافه کنید.

• ادغام با امکانات مجموعه نرم‌افزارهای Office: از آنجا که Outlook خود یکی از مجموعه نرم‌افزارهای Office است، می‌تواند بین آنها ارتباط ایجاد کند و محتوای ایمیل را برای ویرایش و انتشار به نرم‌افزارهای Office آنها بفرستند و از امکانات آنها استفاده کند.

• اتصال به فضای ابری One Drive: به کمک این ویژگی می‌تواند فایل‌های ضمیمه شده را به انتخاب کاربر در فضای ابری One Drive ذخیره کند.

برای افزودن حساب ایمیل در Outlook مراحل زیر را دنبال کنید:

• برنامه Outlook را باز کنید و از فهرست سمت چپ، گزینه Add Account را کلیک کنید تا پنجره افزودن حساب ایمیل باز شود.
• در پنجره Add Account در فیلد "Enter an email address to sogn in" آدرس ایمیل خود را وارد کنید و بر روی دکمه Continue کلیک کنید.
• در پنجره Other در فیلد Password کلمه عبور ایمیل خود را وارد کنید.
• در صورتی که می‌خواهید تنظیمات پیشرفته مانند تنظیم SSL و پورت و آدرس سرور را داشته باشید، گزینه Show more را فعال کنید. و طبق تصویر، پورت را بر روی 993 قرار دهید، در فیلد IMAP Incoming server آدرس سرور را قرار دهید و منوی Secure connection type را بر روی SSL/TLS (recommended) قرار دهید و بر روی دکمه Continue کلیک کنید.

• در صفحه بعد پیامی را مبنی بر همگام سازی نرم‌افزار Outlook با حساب ایمیل شما نمایش می‌دهد. در این صفحه نیز بر روی دکمه Continue کلیک کنید.

• در مرحله بعد کمی منتظر بمانید تا Outlook با حساب ایمیل شما همگام شود. پس از همگام شدن، در پنجره بعدی پیام همگام سازی موفقیت آمیز با نماد سبز تیک تأیید، نمایش داده می‌شود. در این مرحله همگام سازی انجام شده و با کلیک بر روی دکمه Done این پنجره بسته می‌شود.

 

 

Thunderbird

این نرم‌افزار توسط بنیاد موزیلا توسعه یافته و در تمامی سیستم‌عامل‌ها از جمله ویندوز، لینوکس، مکینتاش، یونیکس، اندروید و آی‌او‌اس قابل استفاده است. اگرچه در سیستم‌عامل‌های لینوکسی بعنوان نرم‌افزار پیشفرض مدیریت ایمیل نصب شده است. در این نرم‌افزار نیز می‌توانید چندین حساب ایمیل را مدیریت کنید. همچنین امکاناتی جهت ایجاد فضای امن و جلوگیری از ایمیل‌های اسپم و ناامن فراهم شده است که اجازه ورود بدافزارها و ویروس‌ها را نمی‌هد. اگر به دنبال یک برنامه قدرتمند، امن و انعطافپذیر هستید، Thunderbird می‌تواند انتخاب مناسبی باشد.

این نرم‌افزار سازگاری بالایی با پروتکل IMAP دارد و با پروتکل POP3 نیز بخوبی کار می‌کند. برای دانلود آخرین نسخه Thunderbird می‌توانید به وب‌سایت thunderbird.net مراجعه کنید. Thunderbird به دلیل Open Source بودن و جامعه کاربری بزرگی که دارد، امکانات زیادی را در خود جای داده است که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• رابط کاربری ساده و قدرتمند: تاندربرد با رابط کاربری بصری و کاربرپسند خود، تجربه کاربری آسانی را برای شما فراهم می‌کند.

• انتقال آسان اطلاعات: تاندربرد به طور خودکار سایر برنامه‌های ایمیل شما را شناسایی کرده و اطلاعات، دفترچه آدرس و ایمیل‌هایتان را به طور کامل به خود منتقل می‌کند.

• مرورگر RSS و Newsgroup: با استفاده از تاندربرد، می‌توانید به جدیدترین اخبار و مطالب سایت‌های مورد علاقه خود بدون نیاز به جستجوی جداگانه در هر سایت، دسترسی داشته باشید.

• مدیریت ایمیل‌ها: تاندربرد با ابزارهای قدرتمند خود، به شما در دسته‌بندی، فیلتر کردن و جستجوی آسان ایمیل‌ها کمک می‌کند.

• امنیت و حریم خصوصی: تاندربرد با پشتیبانی از پروتکل‌های امنیتی مانند SSL و PGP، رمزنگاری داده‌ها و امضای دیجیتال، امنیت و حریم خصوصی ایمیل‌های شما را تضمین می‌کند.

• قابلیت‌های شخصی‌سازی: تاندربرد با پشتیبانی از افزونه‌ها و تم‌های مختلف، امکان شخصی‌سازی رابط کاربری و اضافه کردن قابلیت‌های جدید را به شما می‌دهد.

• سازگاری با زبان فارسی: تاندربرد از زبان فارسی به طور کامل پشتیبانی می‌کند و می‌توانید از آن برای نوشتن و خواندن ایمیل‌های فارسی به راحتی استفاده کنید.

• سازگاری با سیستم‌عامل‌های مختلف: تاندربرد با سیستم‌عامل‌های ویندوز، لینوکس، مکینتاش و یونیکس سازگار است و می‌توانید از آن در هر دستگاهی که می‌خواهید استفاده کنید.

• برخی دیگر از ویژگی‌های تاندربرد: قابلیت ایجاد حساب‌های مختلف برای ایمیل‌هایتان، امکان ارسال و دریافت ایمیل‌های بزرگ، پشتیبانی از تقویم و دفترچه آدرس، قابلیت چت و گفتگو، و...

برای افزودن ایمیل در نرم‌افزار Thunderbird مراحل زیر را دنبال کنید:

1. نرم افزار Thunderbird را اجرا کنید.
2. در صفحه خوش آمد گویی، بر روی "Existing Mail Account" کلیک کنید.
3. در پنجره باز شده، آدرس ایمیل و رمز عبور خود را وارد کنید.
4. بر روی "Continue" کلیک کنید.
5. Thunderbird به طور خودکار تنظیمات حساب ایمیل شما را پیکربندی می کند.

6. اگر Thunderbird نتوانست تنظیمات حساب ایمیل شما را به طور خودکار پیکربندی کند، باید آنها را به صورت دستی وارد کنید.

7. در آخر بر روی دکمه "Done" کلیک کنید.
8. در صورتی که سرور شما ناامن باشد، ممکن است با پیام هشدار با صفحه قرمز مواجه شوید. اگر از امنیت سرور خود مطمئن هستید، تیک گزینه I undrestand the risk را فعال کنید و بر روی دکمه Done کلیک کنید.

حساب ایمیل شما به Thunderbird اضافه شده است.

 

Chaos Intellect

ممکن است به دلیل قدیمی بودن کامپیوتر و سیستم‌عامل، مجبور شوید از نرم‌افزارهای سبک‌تری استفاده کنید. یکی از نرم‌افزارهای بسیار سبک مدیریت ایمیل در ویندوز، نرم‌افزار Chaos Intellect است که تنها 11 مگابایت حجم دارد؛ در عین حال امکانات کاملی را در اختیار کاربر قرار می‌دهد. برای دانلود این نرم‌افزار می‌توانید به وب‌سایت soft98.ir مراجعه کنید. از جمله قابلیت‌های این نرم‌افزار می‌توان به موارد زیر اشاره کرد :

• مدیریت کامل بر ایمیل ها.

• جلوگیری از به هم ریختگی و سردرگرمی در کار با ایمیل ها.

• دارای تقویم به منظور زمانبندی کارها.

• امکان به اشتراک گذاری Mailboxes با دیگر کاربران شبکه.

• ارسال خودکار ایمیل به افراد.

• ابزاری برای جلوگیری از دریافت هرگونه ایمیل اسپم.

• اعمال فیلترهای خاص بر روی ایمیل ها.
  و ...

 

نحوه استفاده از IMAP در گوشی Client

در گوشی‌های هوشمند نیازی به نصب برنامه مدیریت ایمیل نیست، زیرا هم اندروید و هم آی‌او‌اس دارای برنامه‌های قدرتمندی برای این منظور هستند. حتی در بعضی ورژن‌های اندرویدی دو برنامه Email و Gmail وجود دارد.

 

سخن پایانی

با اینکه ایمیل یکی از قدیمی ترین فناوری‌های کامپیوتر است، از همان ابتدا تبدیل به یک فناوری کلیدی شد. امروزه تمامی وب‌سایت‌های دنیا برای ثبت نام از کاربران، ایمیل آنها را درخواست می‌کنند و حتی ایمیل به یک ابزار احراز هویت کاربران در اینترنت نیز تبدیل شده است.