اسپم چیست؟ آشنایی با انواع اسپم و روش های جلوگیری از آن

یکی از معرو‌ف‌ترین چیزهایی که در دنیای ارتباطات دیجیتال به شهرت جهانی رسیده، اسپم یا هرزنامه است. هرچه ارتباطات دیجیتال گسترده‌تر می‌شود، Spam‌ها هم افزایش پیدا می‌کنند. به طوری که در گذشته شاید تنها در ایمیل می‌توانستیم آن‌ها را مشاهده کنیم اما در حال حاضر از هر پلتفرم و فضایی برای آزار رساندن استفاده می‌کنند. راه‌ها و روش‌های مختلفی برای جلوگیری از ارسال این پیام‌ها وجود دارد اما قبل از آن باید با ماهیت این پیام‌ها آشنا باشیم. باید به درستی بدانیم که چه پیام‌هایی هرزنامه و چه پیام‌های تبلیغاتی مرتبط هستند. برای اینکه آشنایی با هرزنامه و راه‌های جلوگیری از آن‌ها این مقاله را از دست ندهید.

 

آشنایی با مفهوم هرزنامه یا اسپم (Spam)

اسپم یا هرزنامه، پیام‌های ناخوشایند و آزاردهنده‌ای هستند که در پلتفرم‌های مختلف برای افراد ارسال می‌شوند. ماهیت اسپم‌ها معمولا پیام‌های تبلیغاتی نامربوط و محتوای بی‌ارزش بوده (Junk) بوده که به صورت گروهی برای اکانت‌های مختلف استفاده می‌شود. email spam یکی از مرسوم‌ترین انواع هرزنامه بوده که به ایمیل افراد ارسال می‌شود (unsolicited electronic advertising by e-mail). البته شاید بتوان گفت در حال حاضر میزان این پیام‌ها در ایمیل بسیار کاهش پیدا کرده است. با این حال تا همین یک دهه گذشته، تعداد اسپم‌ها در ایمیل از تعداد پیام‌های کاربردی و مرتبط بیشتر بود. هرزنامه‌ها همیشه و در همه جا وجود دارند. در حال حاضر افراد بیشتر در شبکه‌های اجتماعی وقت می‌گذرانند. بنابراین تمرکز spamها نیز به روی این فضا بیشتر شده است. احتمالا پیام‌های تبلیغاتی و درخواست برای فالو و لایک را در دایرکت اینستگرام و در بخش کامنت پست‌های معروف مشاهده کرده باشید. به این پیام‌ها نیز اسپم یا هرزنامه گفته می‌شود.

 

اولین اسپمر چه کسی بوده است؟

جالب است بدانید که اولین اسپمر تاریخ، شخصی به نام Gary Thuerk است. این شخص در اواخر سال‌های 1970 پیام‌های اسپم را برای بیش از 400 نفر ارسال کرد. او که در یک شرکت تجهیزات دیجیتال مشغول به کار بود، توانست با این کار به درآمد بسیار بالایی در حدود 13 میلیون دلار برسد. پس شاید نتیجه اسپم ارسال کردن همیشه بد و غیراخلاقی نبوده و منجر به کسب سود بسیار بالایی می‌شده است.

 

تاریخچه اسپم به چه زمانی برمی‌گردد؟

جالب است بدانید که هنگام جستجو درباره تاریخچه اسپم، به این موضوع برخورد می‌کنیم که سال‌ها قبل از اولین اسپمر؛ هرزنامه ارسال شده است. البته از آن‌جایی که نام فرستنده یا فرستندگان این پیام مشخص نیست، به همین دلیل Gary Thuerk اولین اسپمر تاریخ شناخته می‌شود. با این حال در سال 1864 اولین Spam تاریخ ارسال شد. این هرزنامه تبلیغی برای سفید کردن دندان بود که اشتباهی برای تعداد زیادی از سیاستمداران در انگلستان ارسال شد. نکته جالب در مورد اولین هرزنامه این است که از طریق تلگراف ارسال شده بود.

احتمالا اطلاع داشته باشید که ارسال تلگراف در قدیم مشمول پرداخت هزینه بود. به همین دلیل افراد سعی می‌کردند تا پیام‌های تلگراف را در کوتاه‌ترین حالت ممکن ارسال کنند. بنابراین مشخص نیست که پشتیبان مالی این تلگراف ارسالی چه کسانی بوده و چه افرادی از آن سود می‌برده‌اند.  

 

چرا هرزنامه به نام Spam شناخته می‌شود؟

یکی از سوالات جالب در مورد هرزنامه، اسم آن است. البته معادل فارسی آن تقریبا معنای روشنی دارد اما مشخص نیست که چرا اسم پیام‌های تبلیغاتی ناخواسته را اسپم گذاشته‌اند. اینطور برداشت می‌شود که قدمت آن به زمان جنگ جهانی دوم بازمی‌گردد. در این زمان به دلیل جنگ و قحطی، مواد غذایی به خصوص مواد پروتئین‌دار به سختی به دست می‌آمد. بخش زیادی از پروتئین‌ها هم به خانواده اشراف و سیاستمداران اختصاص پیدا می‌کرد.

در این بین کنسرو گوشت خوکی به نام Spam به وفور پیدا می‌شد. بعدها در یک برنامه تلویزیونی، مجری به شوخی نام اسپم را برای چیزی که بسیار در دسترس قرار دارد، استفاده کرد. احتمالا بعد از آن، واژه spam به عنوان پیام‌های انبوه و ناخواسته اختصاص پیدا کرد.

 

چرا اسپم خطرناک است؟

ممکن است این سوال برای شما پیش بیاید که چه ایرادی دارد که اسپم وارد ایمیل و کامپیوتر ما شود. بسیاری عقیده دارند که هرزنامه‌ها تنها لینک‌ها و پیام‌های اشتباهی هستند که هیچ خطری برای ما ندارند. در پاسخ باید بگوییم که بسیاری از اسپم‌ها دارای لینک‌های مخرب هستند. با باز کردن لینک‌ها ویروس‌های مخرب وارد سیستم شما می‌شود.

علاوه بر این ممکن است با وارد شدن به لینک موجود در هرزنامه‌ها، اطلاعات بانکی و هویتی شما به سرقت برود. معمولا به این اتفاقات، عملیات فیشینگ می‌گویند. پس نمی‌توان ادعا کرد که اسپم تنها یک پیام یا ایمیل اشتباهی نیست، بلکه چیزی بوده که می‌تواند کل امنیت سیستم و شما را با مشکل روبرو کند. پس اگر Spam برای شما ارسال شد، به هیچ عنوان به دلیل کنجکاوی روی لینک‌ها کلیک نکنید. در همان ابتدای مشاهده لینک را به سرعت بسته و پیام را پاک کنید.

 

آشنایی با انواع اسپم‌ها

با اینکه تقریبا همه ما با اسپم ایمیل آشنا هستیم، با این حال انواع دیگری از spam‌ وجود دارند که به مراتب خطرناک‌تر هستند. دلیل آن هم تکامل ارتباطات دیجیتال و شبکه‌های اجتماعی است. با اینکه همه هرزنامه‌ها، پیام‌های ناخواسته‌ای هستند اما هدف پشت ارسال آن‌ها متفاوت است. در ادامه با انواع spam آشنا می‌شویم.

 

ایمیل اسپم (Spam Email)

همان‌طور که گفتیم شناخته‌ شده‌ترین نوع اسپم، ایمیل‌های هرزنامه است. این پیام‌ها به طور ناخواسته به تعداد زیادی از گیرندگان ارسال می‌شود. این ایمیل‌ها از پیام‌های تبلیغاتی گرفته تا کلاهبرداری اینترنتی (فیشینگ) را شامل می‌شود. بهترین راه برای جلوگیری از این پیام‌ها، بلاک کردن آن‌ها و بعد پاک کردن محتویات پوشه اسپم ایمیل است.

 

اسپم شبکه‌های اجتماعی (Social Media Spam)

با ظهور شبکه‌های اجتماعی از فیسبوک گرفته تا توییتر و اینستگرام، فضای جدیدی برای ارسال هرزنامه به وجود آمد. اسپمرها حالا که راه‌های جدیدتری برای ارسال هرزنامه‌ها پیدا کردند؛ این فضا را هم خالی نگذاشتند. معمولا اسپم‌ها با استفاده از اکانت‌های فیک و پیام‌های توهین آمیز، تبلیغاتی یا موارد مشابه به افراد مختلف ارسال می‌شوند.

 

اسپم موتورهای جستجو (Search Engine Spam)

احتمالا برای شما پیش آمده باشد که درباره یک موضوع خاص در گوگل جستجو کنید اما نتایج هیچ ارتباطی با موضوعات سرچ شده شما نداشته باشد. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که اسپمرها با استفاده از سئوی کلاه سیاه یا بک لینک‌های بی‌مصرف رتبه‌های بالایی را برای برخی صفحات خود فراهم می‌کنند. البته خزنده‌های گوگل به سرعت متوجه شده و وبسایت را مسدود می‌کند اما تا زمانی که این اتفاق رخ بدهد، بسیاری از کاربران به اشتباه وارد این سایت‌ها می‌شوند که به آن Search Engine Spam گفته می‌شود.

 

اسپم کامنت وبلاگ (Blog Comment Spam)

ارسال پیام‌ها و کامنت های نامناسب یا تبلیغاتی زیر پست‌های وبلاگ برای تولید بک لینک یکی دیگر از انواع اسپم (Blog Comment Spam) به شمار می‌رود. البته معمولا مدیران سایت‌ها سعی می‌کنند تا این کامنت‌ها را به سرعت پاک کنند. با این حال کاربر هم باید هوشیار بوده و وارد آن‌ها نشود.

 

پیامک‌های اسپم (SMS Spam)

ارسال پیام‌های فیشینگ مانند «روی لینک زیر کلیک کنید تا برنده شوید» و پیام‌های حاوی مسابقه و مشکوک جز موارد SMS Spam به شمار می‌روند. در صورتی که چنین پیام‌هایی را مشاهده کردید، به سرعت آن‌ها را پاک کرده و شماره ارسال کننده را مسدود کنید.

 

تماس‌های اسپم (Call Spam)

تماس‌های اسپم، پیام‌های تبلیغاتی خودکاری هستند که با شماره‌های مختلف برقرار می‌شوند. در این تماس‌ها محصولات یا خدماتی تبلیغ شده یا در بدترین حالت، ادعا می‌شود که شما برنده یک مسابقه شده‌اید. تنها برای دریافت هدیه خود باید مبلغ کمی بابت هزینه ارسال را واریز کنید. بعد از وارد شدن به لینک یا ادرس مورد نظر، موجودی شما به طور کامل خالی می‌شود.

 

اسپم بک لینک (Trackback/ Pingback Spam)

لینک دادن به سایت‌هایی که هیچ محتوای مرتبطی با وبلاگ مرجع ندارند برای ایجاد لینک خارجی، یکی دیگر از انواع اسپم‌ها به شمار می‌رود. البته در آپدیت‌های جدید گوگل، این نوع لینک‌ها به سرعت شناسایی و بسته خواهند شد.

 

اسپم چه معایب و جنبه‌های منفی دارد؟

همه ما می‌دانیم که اسپم‌ها، پیام‌های بی‌مصرفی هستند که به صورت تعدادی برای ایمیل‌ها، اکانت‌ها و شماره تلفن‌های مختلفی ارسال می‌شوند. با این حال شاید به جنبه‌های منفی آن به خوبی آگاه نباشیم. به همین دلیل اگر مدیریت یک بیزینس را برعهده داریم، از ارسال پیام‌های هرزنامه جلوگیری نکنیم.

 

دزدی و سرقت و هویت

می‌توان گفت مهم‌ترین عیب هرزنامه و پیام‌های مشابه آن، سرقت هویت افراد است. کاربران با کلیک روی لینک‌های مختلف، باعث می‌شوند تا هکرها به اطلاعات شخصی آ‌ن‌ها دست پیدا کنند. شاید در ایران مواردی مانند کردیت کارت وجود نداشته باشد؛ اما در کشورهای غربی با دزدیدن کردیت کارت و اطلاعات آن می‌توان به مال و هویت فرد آسیب جدی وارد کرد. همچنین هکرها می‌توانند به اکانت‌های مختلف شما دسترسی پیدا کرده و از این طریق از شما سواستفاده کنند.

 

هزینه‌های اسپم

یکی از جنبه‌های منفی اسپم این است که هزینه زیادی را روی دست گیرندگان قرار می‌دهد. معمولا فرستنده‌های Spam، هزینه‌های عملیاتی چندانی ندارند و به راحتی می‌توانند به تعداد زیادی از مردم، ایمیل و پیام‌های هرزنامه ارسال کنند.

در مقابل دولت‌ها و سیستم‌های امنیتی باید هزینه زیادی را جهت جلوگیری از این پیام‌ها، صرف کنند. جالب است بدانید که در سال 2007 که دسترسی به اینترنت به اندازه امروزی نبود، دولت آمریکا مبلغی در حدود 13 میلیارد دلار را صرف هزینه‌های از بین بردن اسپم‌ها کرد. پس یکی از جنبه‌های منفی هرزنامه این است که برای جلوگیری از آن‌ها باید مبالغ زیادی را صرف کرد.

 

در دسترس نبودن اطلاعات مفید

یکی دیگر از مشکلات اسپم‌ها این است که اجازه نمی‌دهند تا اطلاعات کاربردی به دست کاربران برسد. موتورهای جستجویی مانند بینگ و گوگل از اطلاعات بیهوده و بی‌مصرف پر می‌شوند. در نتیجه اینکه برای دسترسی به اطلاعات کاربردی و دست اول باید ساعت‌ها وقت صرف کنید.

 

آزار دادن مشتریان بالقوه

بسیاری از کاربران با دریافت ایمیل‌های هرزنامه عصبانی و ناراحت می‌شوند. شلوغ شدن پوشه‌های ایمیل و Inbox گوشی می‌تواند اتفاق آزاردهنده‌ای باشد. به همین دلیل حتی ممکن است کاربر بیزینس شما را به طور کامل بلاک کند.

 

نقض حریم شخصی

براساس قوانین، مشارکت در ارسال پیام‌های اسپم می‌تواند منجر به جریمه‌های سنگین شود؛ زیرا حریم شخصی کاربران را نقض می‌کند. هدف از اجرای چنین قوانینی، حفظ محیطی سالم برای رقابت کسب‌وکارها است.

 

نتایج نا امید کننده در زمینه بازاریابی

برخلاف تصوری که عده‌ای دارند، استفاده از Spam می‌تواند نتایج بسیار مخرب و ناامید کننده‌ای در زمینه بازاریابی برای شما داشته باشد. هرچه تعداد پیام‌های هرزنامه در ایمیل و سیستم یک کاربر بیشتر شود، احتمال بیشتری دارد که به سراغ باز کردن ایمیل‌ها و پیام‌های بیزینس شما نرود.

 

چگونه پیام‌های اسپم را تشخیص دهیم؟

برای اینکه بتوانید در دام پیام‌های هرزنامه نیوفتید، لازم است تا آن‌ها را تشخیص دهید. برای تشخیص هم مراحل پیچیده و سختی در مقابل شما قرار ندارد.

 

آشنایی با پیام‌های فیشینگ

راحت‌ترین و ساده‌ترین راه برای آشنایی با پیام‌های فیشینگ این است که هرگز کسی که شما را نمی‌شناسد، جایزه و هدیه ارسال نمی‌کند. پس نیازی نیست تا روی لینک‌ها و پیام‌های ارسالی کلیک کنید. از طرفی لازم است تا شماره یا اطلاعات فرستنده را چک کنید. اگر نام کاربری یا شماره فرد آشنا نبود، بهتر است پیام را نخواهنده پاک کنید زیرا احتمالا فیشینگ است. برای آشنایی کامل با موضوع فیشینگ محتوای فیشینگ چیست؟ را مطالعه کنید.

 

ریپورت کردن پیام‌های اسپم

بعد از اینکه پیام‌ها را پاک کردید، شماره تلفن یا اکانت مورد نظر را ریپورت کنید. اگر تعداد ریپورت‌های یک پروفایل زیاد باشد، پلتفرم‌ها معمولا آن‌ها را مسدود می‌کنند. اگر هم امکان ریپورت کردن وجود نداشت، اطلاعات فرستنده را از گوشی یا سیستم خود بلاک کنید.

 

فعال کردن احراز هویت دو مرحله‌ای

با فعال کردن احراز هویت دو مرحله‌ای می‌توانید دست سودجویان از اکانت‌های خود را قطع کنید. علاوه بر این سعی کنید تا نرم افزارها و فایروال‌ها را فعال کنید تا از نمایش پیام‌های اسپم تا حد ممکن جلوگیری شود.

 

چطور از شر اسپم خلاص شویم؟

برای خلاص شدن از سر اسپم‌هایی که روزانه برای شما ارسال می‌شود، یک راه دقیق و کامل وجود ندارد. نمی‌توانید تنها با نصب یک نرم افزار یا روشن کردن کلیدهای امنیتی؛ به طور کلی فعالیت اسپم‌ها را متوقف کنید. این روزها، کلاهبرداران و همچنین قربانیان زیادی در دنیا وجود دارد که به شکل‌های مختلف با عملیات فیشینگ درگیر هستند. با این حال اگر توصیه‌های زیر را عملی کنید، می‌توانید تا حد زیادی از مشکلات Spam رها شوید.

• اسپم‌ها را باز نکنید: اولین و بهترین کاری که می‌توانید انجام دهید این است که اسپم‌ها را به هیچ عنوان باز نکنید. هیچ غریبه‌ای به صورت رایگان و در ازای دریافت هیچ هزینه‌ای، به شما هدیه نمی‌دهد.
• به هرزنامه‌ها جواب ندهید: قدم بعدی این است که اگر اشتباهی پیام‌های اسپم را باز کردید، به هیچ عنوان به آن‌ها پاسخ ندهید. هرگونه جوابی که به هرزنامه بدهید، فرستنده را ترغیب می‌کند تا ارتباط را با شما حفظ کند.
• روی لینک‌ها کلیک نکنید: نکته بسیار مهم و اساسی این است که «هرگز» روی هیچ یک از لینک‌های داخل هرزنامه‌ها کلیک نکنید.
• فرستنده را بلاک کنید: موضوع مهم بعدی این است که باید فرستنده را در لحظه بلاک کنید. اگر در پلتفرمی قرار دارید که می‌توانید فرستنده را ریپورت هم کنید تا به سرعت آدرس و اکانت کاربری آن بسته شود.

 

اسپم‌ها چه سودی برای فرستنده دارند؟

Spam از دو جنبه برای فرستنده آن سود و منفعت دارد:

• سود مالی: عملیات فیشینگ، سرقت هویت و خالی کردن حساب‌های بانکی قربانیان یکی از اهداف فرستنده‌های پیام‌های اسپم به شمار می‌رود.
• تبلیغات و برندینگ: البته که این روش در حال حاضر مانند قبل نیست و منسوخ شده اما بسیاری از فرستنده‌‌های هرزنامه با ارسال این پیام‌ها سعی می‌کنند تا آگهی‌های مختلف را در زمینه‌های مهم مانند مذهب و سیاست به دیگران ارسال کنند.