ادیتور نانو (Nano) یکی از سادهترین و در عین حال کاربردیترین ویرایشگرهای متنی در لینوکس است که به کاربران، بهویژه تازهکاران، امکان ویرایش فایلها را بهصورت سریع و بینیاز از رابط گرافیکی میدهد.
این ویرایشگر که در محیط ترمینال اجرا میشود، به دلیل رابط کاربری ساده و دستورهای قابل فهم، گزینهای ایدهآل برای ویرایش فایلهای پیکربندی، اسکریپتها و متون مختلف در سیستمعاملهای مبتنی بر یونیکس به شمار میرود. در این مقاله آموزش استفاده از ویرایشگر nano در لینوکس را ارائه می دهیم.
ادیتور نانو (Nano) چیست؟
قبل از اینکه به مبحث آموزش ادیتور نانو در لینوکس بپردازیم خوب است با این ابزار آشنا شوید. ادیتور نانو (Nano) یک ویرایشگر متنی سبک و رایگان است که برای کار در محیط ترمینال لینوکس و یونیکس طراحی شده و به کاربران امکان ویرایش فایلهای متنی مانند تنظیمات سیستم، اسکریپتها و فایلهای مستندات را بهصورت مستقیم در خط فرمان میدهد.
این ادیتور به دلیل رابط کاربری ساده و کلیدهای میانبُر قابل فهم، ابزار مناسبی برای کاربران تازهکار لینوکس محسوب میشود. برخلاف ویرایشگرهای پیشرفتهتر مانند Vim یا Emacs، نانو نیازی به یادگیری دستورات پیچیده ندارد و با نمایش راهنمای کلیدها در پایین صفحه، فرآیند ویرایش و ذخیره فایلها را بسیار آسان کرده است.
به همین علت، بسیاری از مدیران سیستم و برنامهنویسان برای انجام کارهای سریع و روزمره در محیط متنی، از نانو بهعنوان گزینهای مطمئن و کاربرپسند استفاده میکنند.
چرا باید از ویرایشگر nano در سرور مجازی لینوکس استفاده کرد؟
دلایل اصلی برای کار با nano در لینوکس عبارتاند از:
- سادگی در استفاده: نانو محیطی کاملا متنی و بدون پیچیدگی دارد و برای کاربران مبتدی لینوکس نیز بهراحتی قابلاستفاده است.
- عدم نیاز به رابط گرافیکی: در سرورهای مجازی، محیط گرافیکی وجود ندارد؛ نانو کاملا در محیط خط فرمان (CLI) اجرا میشود و برای این فضا ایدهآل است.
- سبک و سریع: نانو بسیار سبک است و منابع کمی از سرور مصرف میکند؛ بنابراین برای سرورهای با رم یا پردازنده محدود گزینهای مناسب است.
- ویرایش سریع فایلهای سیستمی: با ویرایشگر nano در لینوکس میتوانید فایلهای پیکربندی و تنظیمات سرور (مثل nginx.conf یا (sshd_config را بهطور مستقیم و فوری ویرایش کنید.
- در دسترس بودن پیشفرض: در بیشتر توزیعهای لینوکسی مانند Ubuntu و CentOS، نانو از پیش نصب شده یا با یک دستور ساده قابل نصب است.
- کلیدهای میانبُر قابل فهم: دستورهایی مثل ذخیره، جستوجو یا خروج در پایین محیط نانو نمایش داده میشوند و نیازی به حفظ کردن آنها نیست.
- افزایش امنیت و کنترل محلی: با ویرایش مستقیم از طریق ترمینال سرور مجازی، نیاز به انتقال فایلها کاهش مییابد و امنیت سیستم بیشتر حفظ میشود.
- مناسب برای مدیریت راهدور (Remote): زمانی که از طریق SSH به VPS متصل هستید، نانو یکی از سادهترین ابزارها برای انجام تغییرات فوری در فایلها است.
- پشتیبانی از رنگبندی: نانو از هایلایت برای زبانهای مختلف پشتیبانی میکند و خوانایی فایلهای کد یا تنظیمات را افزایش میدهد.
- بدون نیاز به یادگیری دستورات پیچیده: برخلاف Vim یا Emacs، نانو یادگیری بسیار آسانی دارد و برای کارهای مدیریتی روزمره روی سرور بهترین گزینه محسوب میشود.
برای خرید سرور مجازی Linux با پشتیبانی 24 ساعته و راه اندازی سریع کلیک کنید:
خرید سرور مجازی لینوکس، ایران و اروپانحوه نصب nano در لینوکس
ادیتور نانو یکی از سادهترین ابزارهای ویرایش متن در محیط خط فرمان لینوکس است که برای تنظیم فایلهای سیستمی، اسکریپتها و یادداشتهای سریع کاربرد دارد. از آنجا که در همه توزیعهای لینوکس بهصورت پیشفرض وجود ندارد، نصب درست nano در لینوکس گام ابتدایی برای هر کاربری است که میخواهد از این ابزار بهره ببرد. در ادامه قصد داریم نصب و استفاده از ادیتور nano در لینوکس را ارائه دهیم.
نصب در Ubuntu / Debian
در سیستمهایی که مبتنی بر خانوادهی Debian هستند (از جمله Ubuntu، Linux Mint، و Kali Linux)، فرآیند نصب Nano بسیار ساده است. این توزیعها از مدیر بستهی APT (Advanced Package Tool) استفاده میکنند که مسئول جستجو، دانلود و نصب برنامهها از مخازن رسمی است. مراحل نصب بهترتیب زیر خواهد بود.
ابتدا لازم است با دستور زیر پایگاه دادهی محلی سیستم خود را تازهسازی کنید تا مطمئن شوید آخرین نسخهی برنامهها در دسترس است:
سپس با دستور زیر نانو را نصب کنید:
گزینهی sudo دسترسی موقت مدیریتی را فراهم میکند تا نصب با مجوز کافی انجام شود. پس از پایان عملیات، برای بررسی نسخهی نصبشده میتوانید از دستور زیر استفاده نمایید:
این دستور اطلاعاتی مانند شمارهی نسخه، نوع کامپایل و سال انتشار را نمایش میدهد. اگر خروجی ظاهر شد، نانو بهدرستی نصب شده و آمادهی استفاده است. اکنون با دستور زیر قادر خواهید بود هر فایل متنی دلخواه را ویرایش کنید.
نصب در CentOS / AlmaLinux / Rocky
در خانوادهی سیستمعاملهای مبتنی بر Red Hat Enterprise Linux، برای مدیریت بستهها از ابزارهای yum یا dnf استفاده میشود. Nano در مخازن اصلی این سیستمها موجود است؛ بنابراین نصب آن بسیار سریع انجام میشود؛ اما بسته به نسخهی توزیع، فرمان نصب کمی متفاوت است. در نسخههای قدیمیتر مانند CentOS 7 از فرمان زیر استفاده کنید:
گزینهی -y باعث میشود فرآیند نصب بدون پرسش تأیید ادامه پیدا کند. در نسخههای جدید مانند CentOS Stream، AlmaLinux، یا Rocky بهتر است از دستور جدید dnf استفاده کنید.
پس از پایان عملیات، برای اطمینان از نصب صحیح کافی است در ترمینال کلمه نانو را به انگلیسی مانند کادر زیر بنویسید، اگر رابط کاربری نانو باز شد و نوار راهنما در پایین ترمینال قابل مشاهده بود، نصب کامل انجام شده است.
باز کردن و ویرایش فایل با nano
ویرایش فایلها در محیط خط فرمان لینوکس، یکی از مهارتهای پایهای برای مدیریت و تنظیم سیستم است. ابزار Nano با رابط کاربری ساده و قابلیت فراخوانی سریع از طریق ترمینال، این فرایند را برای کاربران تازهکار و حرفهای به کاری آسان و روان تبدیل کرده است. در ادامه، دستور nano در لینوکس برای باز کردن فایلهای جدید و موجود را مرحلهبهمرحله بررسی میکنیم.
باز کردن فایل جدید
اگر میخواهید فایل متنی تازهای ایجاد کنید و محتوای دلخواه خود را در آن بنویسید، کافی است در ترمینال دستور زیر را اجرا کنید:
در این دستور، عبارت newfile.txt نام فایلی است که میخواهید ایجاد کنید. اگر چنین فایلی وجود نداشته باشد، نانو آن را بهصورت خودکار میسازد و صفحهی خالی ویرایش را در ترمینال باز میکند. حال میتوانید متنی بنویسید، تغییرات خود را اعمال کنید و در نهایت با فشردن کلیدهای میانبر:
Ctrl + O → ذخیرهی فایل
Ctrl + X → خروج از محیط نانو
بهراحتی کار خود را به پایان برسانید. این روش برای ایجاد سریع فایلهای پیکربندی، اسکریپتها یا یادداشتهای کوتاه بسیار مفید است.
باز کردن فایل موجود
برای ویرایش فایلهایی که از قبل در سیستم وجود دارند (مانند فایلهای تنظیمات یا اسکریپتهای Shell)، فقط کافی است نام آن را پس از دستور نانو وارد کنید:
اگر فایل مورد نظر در مسیر جاری قرار داشته باشد، بهصورت مستقیم باز میشود و میتوانید محتوا را در همان محیط ویرایش نمایید. در صورتی که فایل در مسیر خاصی قرار دارد، باید مسیر کامل آن را بنویسید:
با باز شدن فایل، در پایین صفحه مجموعهای از کلیدهای میانبر (shortcut keys) نمایش داده میشود که به کمک آنها میتوانید عملیاتهایی مانند جستجو، برش یا بازگردانی خطوط را انجام دهید.
مثال عملی با دستور terminal
فرض کنید قصد دارید یک فایل جدید برای ذخیرهی اطلاعات اتصال سرور ایجاد کنید. برای این کار باید در ترمینال دستور زیر را اجرا نمایید:
- زمانی که صفحهی نانو باز شد، اطلاعات مورد نظر (مثلا آدرس IP یا نام سرور) را تایپ کنید.
- برای ذخیرهی محتوا، کلیدهای Ctrl + O را فشار دهید و با کلید Enter تأیید کنید.
- سپس با Ctrl + X از ویرایشگر خارج شوید.
حال فایل شما با موفقیت ایجاد و ذخیره شده است و هر زمان بخواهید میتوانید دوباره با همان دستور آن را باز کرده و ویرایش کنید.
محیط ادیتور nano و معرفی بخشها
ویرایشگر Nano پس از باز شدن، محیطی ساده و قابل درک را در اختیار شما قرار میدهد تا بتوانید فایلهای متنی را بدون نیاز به دانش پیشرفته ویرایش کنید. شناخت ساختار این محیط به شما کمک میکند تا سریعتر به ابزارها و میانبُرهای موجود دسترسی پیدا کرده و کار ویرایش را با اطمینان انجام دهید.
ناحیهی ویرایش (قسمت مرکزی صفحه)
این بخش فضای اصلی تایپ و ویرایش متن است. هر متنی که وارد کنید در این قسمت نمایش داده میشود. نانو از نمایش رنگی (syntax highlighting) برای انواع فایل پشتیبانی میکند و هنگام ویرایش فایلهای پیکربندی یا اسکریپتهای Bash، رنگ کلمات کلیدی را برای خوانایی بیشتر تغییر میدهد.
نوار وضعیت (Status Bar)
در پایین بخش ویرایش، نوار باریکی قرار دارد که شامل اطلاعاتی مانند نام فایل بازشده، پیامهای سیستم، موقعیت مکاننما (Cursor) و وضعیت ذخیرهسازی است. اگر تغییری ایجاد کرده ولی هنوز ذخیره نکرده باشید، در این نوار هشدارهایی مانند Modified نمایش داده میشود.
نوار دستورات پایین صفحه (Shortcut List)
در پایینترین قسمت صفحه، نانو فهرستی از مهمترین میانبرها را نمایش میدهد. هر دستور با نشانهی ^ (نماد Ctrl) و سپس حرف مربوطه نوشته شده است. این بخش در واقع راهنمای همیشهنمایان نانو است تا نیاز نباشد دستورات را حفظ کنید.
برای مثال:
^G → نمایش راهنمای کامل نانو (Get Help)
^O → ذخیره کردن تغییرات فایل (Write Out)
^X → )خروج از نانو Exit)
^W → جستجو در متن (Where Is)
^K → )برش خط جاری Cut Text)
^U → )بازگردانی Paste Text)
این میانبرها بسته به نسخه و تنظیمات سیستم ممکن است اندکی متفاوت باشند؛ اما اصول یکسان است. یکی از مزایای نانو این است که کاربر در هر لحظه میتواند با نگاه به این نوار، عملکرد کلیدهای اصلی را بداند و نیازی به حفظ آنها ندارد.
معنی Ctrl و کلیدهای ترکیبی
کلید Ctrl (Control) یکی از کلیدهای اصلاحگر در صفحهکلید است که برای اجرای دستورات ترکیبی در محیطهای متنی استفاده میشود. در نانو ویرایشگر، بیشتر عملکردها با فشار همزمان Ctrl و یک حرف انجام میشوند.
برای نمونه:
- فشردن Ctrl + O یعنی نگه داشتن کلید Ctrl و سپس زدن حرف O روی صفحهکلید.
- علامت ^ در مستندات نانو به معنی کلید Ctrl است. مثلا وقتی در پایین صفحه میبینید ^X, باید ترکیب Ctrl + X را بزنید.
- برخی نسخهها از Alt یا Esc برای دسترسی به توابع پیشرفتهتر مثل تبدیل حروف به بزرگ/کوچک یا رفتن به ابتدای خط استفاده میکنند.
دستورات پرکاربرد nano
ذخیره فایل و خروج از nano
ویرایشگر Nano پس از انجام تغییرات در فایل، ابزارهای سادهای برای ذخیره، تغییر نام و خروج در اختیار شما قرار میدهد. این بخشها از مهمترین قسمتهای کار با نانو هستند، زیرا مدیریت صحیح ذخیرهسازی از بروز خطا یا از بین رفتن دادهها جلوگیری میکند. در ادامه، هر یک از شیوههای ذخیره و خروج از محیط نانو را با جزئیات توضیح میدهیم.
ذخیره تغییرات
پس از ویرایش فایل، برای ذخیرهی محتوای جدید باید از کلید ترکیبی Ctrl + O استفاده کنید. با زدن این ترکیب، نانو از شما تأیید نام فایل را میخواهد؛ یعنی در پایین صفحه عبارتی مانند File Name to Write ظاهر میشود.
کافی است نام فعلی را تایید کرده و کلید Enter را فشار دهید تا تغییرات ثبت شوند. این روش مناسب زمانی است که قصد دارید فایل را با همان نام قبلی و در همان مسیر ذخیره کنید. پس از ذخیره موفق، نانو پیام Wrote X lines را نمایش میدهد که نشاندهندهی تعداد خطوط ذخیرهشده است.
خروج بدون ذخیره
اگر تصمیم دارید از نانو خارج شوید بدون آنکه تغییرات ثبت شوند، باید کلید ترکیبی Ctrl + X را فشار دهید. در این حالت، اگر فایل تغییر کرده باشد، نانو هشدار میدهد و پرسشی روی صفحه ظاهر میشود:
برای خروج بدون ذخیره، کافی است N را بزنید. این دستور فایل را همانطور که قبل از ویرایش بود، باقی میگذارد و هیچ دادهای ثبت نخواهد شد. این گزینه زمانی کاربرد دارد که اشتباهی را متوجه شدهاید یا نمیخواهید تغییرات اخیر اعمال شوند.
ذخیره با نام جدید
در صورتیکه قصد دارید نسخهای جدید از فایل را با نام متفاوت ذخیره کنید، مراحل مشابه ذخیرهی معمولی است؛ با این تفاوت که هنگام فشردن Ctrl + O، میتوانید نام دیگری وارد نمایید. وقتی پیام File Name to Write در پایین صفحه ظاهر میشود، نام دلخواه جدید را تایپ کرده و سپس Enter را فشار دهید.
نانو فایل را با نام جدید در همان مسیر ایجاد میکند و نسخهی اصلی بدون تغییر باقی میماند. این روش برای تهیهی نسخهی پشتیبان، ذخیرهی آزمایشی یا ایجاد فایلهای مشابه با تنظیمات متفاوت بسیار مفید است.
جستجو و جایگزینی متن در nano
ویرایشگر Nano امکان جستجو و جایگزینی متن را بهصورت ساده و مستقیم در محیط ترمینال فراهم میکند. این قابلیت برای اصلاح سریع خطاها، تغییر نامها یا بهروزرسانی بخشهایی از متن بسیار کاربردی است. در ادامه، نحوهی انجام هر دو عملیات را مرحلهبهمرحله توضیح میدهیم.
جستجو (Find)
برای یافتن یک واژه یا عبارت خاص در متن، کلید ترکیبی Ctrl + W را فشار دهید. پس از این، نوار جستجو در پایین صفحه ظاهر میشود و عبارتی مشابه زیر را نمایش میدهد:
- در این قسمت، عبارت مورد نظر خود را تایپ کنید و سپس کلید Enter را بزنید. اگر واژه پیدا شود، نشانگر (Cursor) روی اولین مورد آن قرار میگیرد.
- برای پیدا کردن تکرارهای بعدی همان واژه، دوباره Ctrl + W را فشار دهید و سپس Enter را بزنید تا Nano جستجو را ادامه دهد.
- این روش مناسب زمانی است که بخواهید یک واژه، مسیر فایل، یا مقدار خاصی در کل متن را پیدا کنید بدون اینکه ناچار باشید با اسکرول دستی بین خطوط جستجو نمایید.
جایگزینی متن (Replace)
- برای یافتن و جایگزینی یک واژه با واژهی دیگر، باید ابتدا ترکیب کلیدهای Ctrl + \ (Backslash) را فشار دهید. در این حالت، نانو از شما دو ورودی درخواست میکند:
- Search (عبارت مورد جستجو): واژهای که میخواهید پیدا شود را وارد کنید.
- Replace (عبارت جایگزین): واژهای که قصد دارید جایگزین مورد قبلی شود را تایپ کنید.
پس از ورود هر دو عبارت و فشردن Enter، نانو هر بار که کلمهی مورد نظر را یافت، از شما میپرسد:
- با زدن Y، همان مورد جایگزین میشود.
- با زدن N، از آن مورد عبور میکند.
- با زدن A، تمام موارد در متن بهصورت خودکار جایگزین میشوند.
این قابلیت برای تغییر گروهی واژهها یا اصلاح متن در فایلهای بزرگ بسیار مفید است.
آموزش ویرایش فایل در لینوکس با ویرایشگر نانو
در بسیاری از موارد لازم است فایلهای سیستمی یا تنظیمات مهم لینوکس را ویرایش کنید؛ این فایلها معمولا در مسیرهای محافظتشدهی سیستمی قرار دارند و تنها کاربر ریشه اجازهی تغییر در آنها را دارد.
برای انجام چنین ویرایشهایی، باید از فرمان sudo در کنار nano استفاده کنید تا دسترسی اجرایی به سطح مدیریتی موقت ایجاد شود. آموزش ویرایش فایل در لینوکس
استفاده از sudo
زمانیکه بدون sudo سعی در باز کردن فایلهای سیستمی دارید، نانو پیغام خطایی مانند Permission denied نمایش میدهد و از ذخیرهی تغییرات جلوگیری میکند. برای رفع این محدودیت، فرمان نانو را با پیشوند sudo اجرا کنید. بهصورت کلی ساختار دستور به شکل زیر است:
استفاده از sudo باعث میشود نانو بهصورت موقت با دسترسی مدیر سیستم (root) اجرا شود؛ بنابراین میتوانید فایلهای تنظیماتی را باز کرده، تغییر دهید و سپس ذخیره کنید. پس از پایان کار و خروج از ویرایشگر، سطح دسترسی شما به حالت معمول برمیگردد.
نکته: هنگام استفاده از sudo باید دقت زیادی داشته باشید؛ زیرا هر تغییر اشتباه میتواند عملکرد سرویسهای سیستم عامل را مختل کند. پیشنهاد میشود پیش از ویرایش، از فایل مورد نظر یک نسخهی پشتیبان تهیه کنید.
ویرایش فایل sshd_config
فایل /etc/ssh/sshd_config یکی از مهمترین فایلهای تنظیمات سیستم است که فرآیند اتصال از راه دور به سرور از طریق SSH را کنترل میکند. برای ویرایش این فایل با دسترسی مدیر سیستم، از دستور زیر استفاده کنید:
پس از اجرای دستور، نانو فایل را باز کرده و محتویات تنظیمات SSH را نمایش میدهد. در این حالت میتوانید گزینههایی مانند Port، PermitRootLogin، PasswordAuthentication و سایر پارامترهای امنیتی را تغییر دهید. سپس برای ذخیرهی تغییرات باید کلید ترکیبی Ctrl + O را بزنید، سپس Enter را فشار دهید.
برای خروج نیز از Ctrl + X استفاده کنید. در نهایت پس از اعمال تغییرات در sshd_config، لازم است سرویس SSH را ریستارت کنید تا تنظیمات جدید فعال شوند. این کار با دستور زیر انجام میشود:
تفاوت nano با vi و vim
در جدول زیر سه ویرایشگر را با هم مقایسه می کنیم:
جمعبندی
ادیتور نانو یکی از ابزارهای ساده، سبک و درعینحال کارآمد برای ویرایش فایلها در محیط لینوکس است که بهویژه برای کاربران تازهکار یا کسانی که به دنبال رابطی مستقیم و قابلدرک هستند، گزینهای مناسب محسوب میشود.
آموزش nano به شما این امکان را میدهد که بدون وابستگی به رابطهای گرافیکی، فایلهای پیکربندی و اسناد متنی را ایمن و سریع مدیریت نمایید. با یادگیری این دستورات، کار با لینوکس دیگر پیچیده به نظر نخواهد رسید و شما میتوانید به راحتی در ترمینال فعالیت کنید.
سوالات متداول
چگونه میتوان فایل جدیدی را با Nano ایجاد کرد؟
کافیست دستور nano filename.txt را در ترمینال وارد کنید؛ اگر فایل موجود نباشد، Nano آن را بهطور خودکار ایجاد میکند.
چطور میتوان در Nano تغییرات را ذخیره و از برنامه خارج شد؟
برای ذخیرهی تغییرات، کلیدهای Ctrl + O را بفشارید، سپس Enter را بزنید. جهت خروج از ویرایشگر از Ctrl + X استفاده کنید.
در صورت اشتباه، چگونه میتوان تغییرات ذخیرهنشده را لغو یا خروج بدون ذخیره انجام داد؟
هنگام خروج با Ctrl + X در صورت سوال دربارهی ذخیره، با فشردن کلید N میتوانید بدون ثبت تغییرات خارج شوید.
چطور در ویرایشگر Nano جستوجو یا جایگزینی متن انجام میشود؟
برای جستوجو از ترکیب Ctrl + W استفاده کنید و عبارت را وارد نمایید. برای جایگزینی Ctrl + \ و All را برای جایگزینی همهی موارد انتخاب کنید.
تفاوت Nano با دیگر ویرایشگرهای لینوکس مانند Vim یا Emacs چیست؟
Nano رابط بسیار ساده و کاربرپسندی دارد در حالی که Vim و Emacs ابزارهایی قدرتمند ولی پیچیدهتر هستند که نیاز به یادگیری دستورات خاص دارند.
چگونه میتوان فایلهای سیستمی را با Nano ویرایش کرد؟
برای فایلهایی که نیاز به دسترسی مدیر دارند، باید از دستور sudo استفاده کنید؛ مثلا sudo nano /etc/ssh/sshd_config، سپس بعد از ویرایش، سرویس مربوطه را ریستارت کنید.
من فرزانه یوسفی هستم؛ نویسنده و تولیدکننده محتوای وب. علاقه زیادی به تحقیق و نوشتن دارم و تلاش میکنم مطالب کاربردی و بهروز ارائه کنم تا مطالعه برای خوانندگان لذتبخشتر و مفیدتر باشد.
