پورتال چیست؟ معرفی و مقایسه فاکتورهای مهم ساخت پورتال

 از زمان ایجاد و راه اندازی اینترنت، یکی از هدف‌های اصلی کسب و کار‌ها، معرفی کسب و کار و ایجاد ارتباط با مشتریان جدید بوده و هست. در اولین نسخه اینترنت (وب یک) در سال 1991 خبری از فرم‌های تعاملی با کاربر و مشتری نبود و فقط کاربران قادر به دریافت متن‌هایی با حجم خیلی کم بودند. در همان زمان این که بتوانند یک سری متن‌ها را از اینترنت دریافت کنند و حتی بتوانند سرخط خبر‌های مهم را مطالعه کنند، برای کاربران هیجان انگیز بود. سپس تصاویر و فرم‌های تعاملی در نسخه دوم اینترنت (وب دو) به کاربران معرفی شد و امکان ارتباط بیشتر کاربر و وب سایت را برای همه میسر کرد. همچنین پورتال‌ها ایجاد شدند که راه تعامل با کاربران را برای سازمان‌ها هموار می‌کند.

 

پورتال web portal چیست؟

کلمه پورتال ( website that integrates applications, processes and services) در معنای لغوی فارسی به معنی "درگاه" و "دروازه" است. در اینجا هم این معنی به شکل دیگری صدق می‌کند. در اینجا پورتال را می‌توان به معنی وب‌سایت‌های سازمانی در نظر گرفت که با وارد شدن به آنها، قادر خواهید بود کارهای اداری که قبلاً به صورت حضوری در سازمان انجام می‌دادید، در پورتال‌ها به صورت آنلاین، از راه دور و در کمترین زمان ممکن انجام دهید.

 

تفاوت پورتال با دیگر وب سایت‌ها در چیست؟

امکان تعامل از راه فرم‌ها به سازمان‌ها این فرصت را داد تا با مشتریان و اعضای خود ارتباط راحت‌تری را ایجاد کنند. از این رو هر سازمانی توانست وب سایت (website) خود را با امکانات خاص خود و مناسب نیازهای خود راه اندازی کند و فرم‌های مورد نیاز خود را به کاربر ارائه دهد. به وب سایت‌هایی که سازمان‌ها برای اهداف خواص خود استفاده می‌کنند، پورتال گفته می‌شود. فرم‌هایی که در این پورتال‌ها طراحی می‌شوند مطابق با نیاز سازمان طراحی و ارائه می‌شوند و همین مسئله فرق بزرگی را بین پورتال و وب سایت‌های معمولی دیگر متمایز می‌کند. در وب‌گاه های عادی می‌توان از سیستم‌های مدیریت محتوا (CMS - Content Management System) که از قبل آماده هستند، استفاده کرد، اما در پورتال‌ها نمی‌توان از سیستم‌های آماده استفاده کرد و باید همه فرم‌ها مطابق نیاز سازمان از نو طراحی و برنامه نویسی شوند.

همچنین هزینه راه اندازی پورتال‌ها بسیار بالاتر از وب سایت‌های معمولی است و ممکن است این هزینه‌ها گاهی تا 100 میلیون تومان هم برسد، در حالی که وب سایت‌هایی که بر اساس سیستم‌های آماده راه اندازی می‌شوند، هزینه بسیار کمتری دارند، به عبارت دیگر راه اندازی وب سایت با سیستم‌های آماده 10 برابر ارزان‌تر از راه اندازی پورتال است؛ یعنی ممکن است راه اندازی یک وب‌سایت تنها چیزی بین 5 تا 10 میلیون تومان هزینه داشته باشد. در این مقاله قصد داریم تا علاوه بر بررسی ویژگی‌ها و فاکتورهای مهم پورتال‌ها، با انواع پورتال‌ها آشنا شویم.

 علاوه بر همه این‌ها، برای ایجاد درگاه زمان خیلی بیشتری از راه اندازی سیستم‌های آماده نیاز است. برای مثال یک سامانه مدیریت کاربری ساده ممکن است دو هفته زمان ببرد و همچنین ایجاد بخش مدیریت محتوا هم دو هفته و برای هر بخش دیگر که مورد نیاز سازمان باشد، یک تا دو هفته برنامه نویسی نیاز است. البته اگر کار به صورت تیمی پیش برود، احتمال این که پروژه در یک ماه کامل شود، زیاد است. بنابراین حتماً زمانبندی را هم باید در نظر بگیرید تا پروژه‌های شما به موقع اجرا شوند.

 

ویژگی های مهم پورتال ها

 

طراحی و برنامه نویسی اختصاصی

 قطعاً سیستم های آماده قادر نیستند تا نیازهای مهم سازمان‌ها را برطرف سازند، زیرا سازمان‌ها نیاز به فرم‌ها و پردازش‌هایی دارند که تعامل با کاربران را اختصاصی کند. برای مثال سازمان‌ها هرگز نمی‌توانند از فرم نظرسنجی برای ثبت نام اعضای خود برای خرید یک کالای خاص استفاده کنند، حتی فرم‌های آماده هم حالت پیام رسان دارند و نمی‌توان از آن‌ها برای تعامل با کاربر استفاده کرد. برای یک مثال خیلی واضح می‌توان از سامانه ثبت نام خودرو در سایت‌های دو شرکت ایران خودرو و سایپا اشاره کرد.

 

بررسی امنیت فرم‌ها

 در بیشتر سیستم‌های آماده، هر چقدر هم که امنیت تقویت شده باشد، هنوز هم هستند هکرهایی که کد‌های آن‌ها را مطالعه کنند و راهی برای نفوذ و هک کردن پیدا کنند. البته امروزه کدهای سیستم‌های آماده هم بسیار قدرتمند‌تر از گذشته هستند و به این سادگی‌ها هک نمی‌شوند، اما به هر حال سازمان‌ها ترجیح می‌دهند که با برنامه نویسی اختصاصی، امنیت فرم‌های خود را بالا ببرند. به همین دلیل سازمان‌های بانکی هرگز از سیستم‌های آماده استفاده نمی‌کنند.

 

ذخیره اطلاعات بر اساس نیاز سازمان

 در سیستم‌های آماده معمولاً از یک پایگاه داده عمومی استفاده می‌شود و سبک ذخیره داده‌ها، برای مدیریت مقالات و محتوای نمایشی طراحی شده است. اما در پورتال می‌توانید جدول اطلاعات را بر اساس نیاز ایجاد کنید و از ایجاد جدول‌های بی‌استفاده، جلوگیری کنید. اگرچه در سیستم وردپرس این امکان برای ایجاد جدول اختصاصی وجود دارد اما پایگاه داده در پورتال‌ها اختصاصی‌تر و هدفمند‌تر طراحی شده است.

 

محدود بودن ویژگی‌ها

 همانطور که پورتال‌ها مزیت‌هایی دارند، می‌توانند محدودیت‌هایی هم داشته باشند. در سیستم‌های آماده خیلی از امکانات عمومی مانند سیستم آمار، سیستم مدیریت سئو، سیستم‌های فروشگاهی و... به صورت آماده و حتی رایگان در دسترس قرار دارند؛ اما در پورتال‌ها، سازمان باید برای هر امکانی که نیاز دارد، آن را برای پورتال بازنویسی و مشابه سازی کند.

مهم‌ترین فاکتورهای ایجاد پورتال (web portal)

 طراحی و راه اندازی پورتال‌ها یک روند کاملاً متفاوت با دیگر وبسایت‌ها دارند که باید آن‌ها را در نظر گرفت و رعایت کرد که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم:

 

هدف از ایجاد پورتال وب 

اگر بدانیم هدف از ایجاد پورتال وب چیست و دقیقاً قرار است چه کاری در پرتال انجام شود، آنگاه می‌توانیم تصمیم بگیریم که از سیستم‌های آماده استفاده کنیم و یا از برنامه نویسی اختصاصی. چون همانطور که در پاراگراف قبل گفته شد، هزینه راه اندازی پورتال‌ها 10 برابر هزینه راه اندازی وب سایت (website) با سیستم‌های آماده است. برای مثال اگر شرکت و سازمان تازه راه اندازی شده باشد و کارهایشان با سیستم‌های آماده قابل انجام باشد، دیگر نیازی به صرف هزینه‌های بالا در ابتدای راه اندازی شرکت و سازمان نیست. برای مثال اگر سازمان قصد راه اندازی یک خیریه آنلاین و یا فروشگاه اینترنتی را داشته باشد، به راحتی می‌تواند از سیستم‌های آماده استفاده کند.

 

انتخاب زبان و فریمورک مناسب 

در گذشته از زبان‌های تجاری جاوا و سی شارپ ASP برای راه اندازی (website) ها و پورتال‌ها استفاده می‌شد، اما با ورود زبان متن باز PHP به یکباره دنیای وب‌سایت ها تغییرات چشمگیر و مثبتی کرد و میلیون‌ها برنامه نویس از سراسر جهان شروع به توسعه بر اساس این زبان کردند. (برای آشنایی با این زبان برنامه نویسی محتوای PHP چیست؟ را مطالعه کنید.)

امروزه دو فریمورک قدرتمند لارول و وردپرس بر اساس زبان PHP بیشترین استفاده را در جهان دارند و همچنان در صدر استفاده کاربران قرار دارند. در همین ابتدا باید از زبان و فریمورک مناسب و به روز برای راه اندازی پرتال استفاده کنید، زیرا در صورتی که پورتال وب را با زبان و فریمورک اشتباه طراحی و راه اندازی کنید، مجبور خواهید شد در آینده دوباره همه چیز را از نو بازنویسی کنید. 

نکته کلیدی در انتخاب زبان مناسب این است که اگر برای امور اداری قصد راه اندازی پورتال را دارید، بهتر است از زبان PHP و فریمورک لاراول (Laravel) استفاده کنید. (زبان برنامه نویسی لاراول را در محتوای لاراول چیست؟‌ بیشتر بشناسید.)

اما اگر قصد دارید سیستم‌های تجاری و انبار داری و هوش مصنوعی راه اندازی کنید، بهتر است از زبان Python استفاده کنید. البته امروزه زبان‌ها و فریمورک‌های تازه‌ای مانند Node.JS هم وارد بازار شده که می‌توان بر اساس قابلیت‌ها و نیاز از آن‌ها استفاده کرد. به هر حال در نهایت شما با طراحی و برنامه نویسی پورتال، در آخر به یک سیستم مدیریت محتوا خواهید رسید، با این تفاوت که این سیستم کاملاً برای کاربرد اهداف سازمان شما طراحی و برنامه نویسی شده است.

 

ایجاد بخش کاربری در پورتال

می‌توان گفت مهم‌ترین بخش هر پرتال ایجاد یک بخش اختصاصی برای هر کاربر است تا کاربران بتوانند به راحتی به اسناد و تغییرات خود دسترسی داشته باشند. یک پنل کاربری خوب می‌تواند شامل بخش‌های زیر باشد :

1. نمایش و ویرایش پروفایل شخصی.
2. لیست درخواست‌ها و فرم‌های ارسال شده.
3. لیست پرداخت‌های انجام شده.

 

مجموعه فرم‌هایی که سازمان به آن نیاز دارد

این بخش دقیقاً همان چیزی است که سازمان‌ها به خاطر آن روی به راه اندازی پورتال‌های اختصاصی می‌آورند. هر سازمانی باید بر اساس نیازهای خود فرم‌ها و بخش‌های مورد نظر خود را اضافه کند. همچنین فرم‌ها دارای پردازنده هستند و با فرم‌های تماس کاملاً فرق می‌کنند. برای مثال فرم‌های سازمانی ممکن است بر اساس اطلاعاتی مثل سن و جنسیت، فرم‌های بعدی را نمایش دهند و حتی بر اساس اطلاعات کاربر تصمیم بگیرند که چه مطالبی نمایش دهند. فرم‌های تماس معمولاً فقط متن پیام را به ایمیل کاربر ارسال می‌کنند و یا آن را ذخیره می‌کنند.

 

بهینه سازی سرعت بارگذاری در محتوای پورتال وب

یکی از مهم‌ترین فاکتورهای هر وب سایت سرعت بارگذاری آن است. بهترین راهکار برای بالا بردن سرعت بارگذاری سایت این است که از ایجاد بخش‌ها و پردازش‌های اضافی خود داری کنید. برای مثال در سیستم مدیریت محتوای وردپرس مدیریت قادر است تا بی نهایت افزونه و پوسته را نصب کند اما هر چه تعداد این افزونه‌ها و پوسته‌ها افزایش پیدا کند، وردپرس نیاز به منابع ( پردازشگر و رَم ) بیشتری برای پردازش هر بخش دارد و هر بار برای هر چیزی مجبور به اجرای همه آن افزونه‌ها است.

بنابراین بهترین راهکار این است که دقیقاً طبق نیازی که سازمان دارد، پردازش‌ها را به سامانه اضافه کنید و از ایجاد بخش‌هایی که بدون هدف پردازش انجام می‌دهند و باعث کند شدن سامانه می‌شوند، خودداری کنید. همچنین از راهکارهایی مانند کاهش حجم تصاویر، استفاده از سرویس‌های خارج از هاست CDN ، فشرده سازی و یک دست کردن کدها که باعث بالا رفتن سرعت وب سایت می‌شوند استفاده کنید.

 

انواع پورتال (web portal)

در ده سال گذشته پورتال‌ها برای بخش های اداری کشور و با توجه به سیاست‌های دولت الکترونیک، کاربرد بسیار زیادی داشته‌اند. از این رو مهم است که بدانیم این پورتال‌ها چه کاربردهایی دارند و چطور می‌توانند امور اداری را تسریع کنند. پورتال‌ها از نظر کاربرد به انواع مختلفی تقسیم بندی می‌شوند که در ادامه آن‌ها را معرفی می‌کنیم و هدف از ایجاد آن‌ها را بررسی خواهیم کرد.

 

 

سامانه بانکداری 

این سامانه برای مدیریت حساب‌ها و امور بانکداری طراحی شده است. کاربران می‌توانند به کمک این پورتال نقل و انتقالات مالی و ارزی خود را به صورت آنلاین انجام دهند. همچنین می‌توانند درخواست وام داشته باشند و یا حساب جدید باز کنند و یا قبوض دولتی را پرداخت کنند.

خدمات بیمه 

در این نوع پرتال‌ها کاربران قادر به خرید و استعلام بیمه هستند و همچنین می‌توانند سوابق بیمه‌ای خود را دریافت کنند. یکی از ویژگی‌هایی که این پورتال‌ها به کاربر ارائه می‌دهند، بررسی و انتخاب بهترین نوع بیمه است. همچنین کاربران در این سامانه‌ها قادر به دریافت تخفیف‌های تشویقی هستند.

دولتی و خدمات اداری 

این نوع از پورتال وب مخصوص خدماتی است که ادارات دولتی ارائه می‌دهند که البته در بیشتر مواقع شبیه به هم هستند. برای مثال بیشتر امور شهرداری و مالیات‌ها که می‌توان به صورت اینترنتی انجام داد. این سامانه‌ها در الکترونیکی کردن دولت بسیار نقش مهم و مؤثری را ایفا می‌کنند و امور شهروندی را سرعت می‌بخشند. سازمان‌هایی همچون میراث فرهنگی و گردشگری برای مدیریت امور گردشگران، آموزش و پرورش جهت مدیریت اطلاعات دانش آموزان و...

شرکتی

این نوع پورتال‌ها بیشتر غیر دولتی هستند و جهت ارائه خدمات غیر دولتی به کار می‌روند. بیشتر پروژه‌های استارت آپ بر پایه پورتال‌ها اختصاصی هستند که ایده‌های خود را برای ایجاد کسب و کارهای جدید به کمک پورتال‌ها اجرایی می‌کنند. برای مثال سیستم‌های درخواست تاکسی و یا سفارش آنلاین غذا.

سامانه امور دانشگاه و دانشجویان

این نوع پرتال برای مدیریت استادان و دانشجو‌ها و همچنین مدیریت برنامه ریزی و ریاست دانشگاه طراحی شده است. در این پورتال دانشجو قادر به مدیریت واحدهای درسی و پرداخت شهریه، رزرو خوابگاه و رزرو غذای سلف است و استادان قادر به برنامه ریزی و مدیریت دانشجویان هستند.

خدمات آموزشی

این نوع پورتال‌ها بیشتر مورد استفاده آموزشگاه‌ها است و به کمک آن می‌توانند به دانشجویان خدمات بیشتری ارائه دهند.

مدیریت پروژه

این نوع پورتال‌ها جهت استفاده درون خود سازمان و شرکت‌ها استفاده می‌شود و برای مدیریت و نظارت بر روند اجرای پروژه‌ها به کار گرفته می‌شود.

پورتال مدیریت بورس و سهام

این نوع از پورتال وب‌ها برای خرید و فروش و مدیریت سهام به کار می‌روند. همچنین کاربران در این سامانه قادر به بررسی نوسانات نمودارهایی است که سامانه به کاربر ارائه می‌دهد.

پورتال حمل و نقل 

در این سامانه‌ها کاربر قادر است تا وضعیت رفت و آمد تمامی اتوبوس‌ها و هواپیماها را دریافت کند و با توجه به نیاز خود برای حمل و نقل و مسافرت خود، بلیط رزرو کند. مثال خیلی واضح هم پورتال پایانه که برای تهیه بلیط اتوبوس از تمامی شرکت‌های مسافربری تهیه شده است.

 پورتال رزرواسیون

این نوع پورتال‌ها انوع مختلفی دارند. رزرو اتاق در هتل، رزرو تاکسی آنلاین، رزرو بلیط ، رزرو غذا، رزرو نوبت دکتر. اما هر کدام نسبت به موقعیت خود به شکلی که لازم است طراحی و برنامه نویسی می‌شوند و مثل هم نیستند.

 پورتال ثبت و جستجوی آگهی

این نوع از پورتال‌ها برای ثبت و بازدید آگهی به کار می‌روند. از آگهی استخدام تا آگهی فروش املاک و خدمات، می‌توان در این نوع پورتال استفاده کرد.

 

 

آیا می‌توان با سیستم‌های آماده هم پورتال ایجاد کرد؟

هم بله و هم خیر. این سوأل دو پاسخ متفاوت دارد. سیستم مدیریت محتوای وردپرس می‌تواند گزینه بسیار مناسبی برای ایجاد پرتال باشد و کار برنامه نویس را بسیار سریع‌تر می‌کند. وردپرس برای ایجاد امکانات و ویژگی‌های جدید، قابلیت افزودن و برنامه نویسی افزونه‌ها را دارد. افزونه‌ها کمک می‌کنند تا امکانات جدید را مطابق با نیاز کسب و کار ایجاد کرد بنابراین پاسخ در اینجا مثبت است. اما سیستم‌هایی مثل وردپرس به دلیل برنامه نویسی عمومی ممکن است از نظر پردازش سنگین‌تر از سایر فریمورک‌ها باشند و از نظر امنیت هم نتوان به راحتی به آن‌ها اعتماد کرد، اگرچه وب سایت‌های بزرگی مثل دیجی کالا و ژاکت قبلاً از وردپرس برای راه اندازی کسب و کار خود استفاده کردند اما بعد از این که نیازهای سازمان بزرگتر شد، احتمالاً وردپرس پاسخگوی نیاز آن‌ها نبوده و باید از یک سامانه مستقل‌تر استفاده می‌شد.

 پس پاسخ اصلی این است که اگر کسب و کار در ابتدای کار باشد و به صورت آزمایشی راه اندازی شده باشد، می‌توان با استفاده از سیستم مدیریت محتوای وردپرس و ایجاد پلاگین اختصاصی، کار را سریع‌تر و کم هزینه‌تر راه انداخت؛ اما پس از این که کسب و کار پا گرفت و نیاز به سرعت و امنیت بیشتر بود، بهتر است یک پورتال وب اختصاصی برای سازمان ایجاد کرد. بعضی از همین پورتال‌هایی که نام برده شد با وردپرس قابل اجرا هستند.

 

سخن پایانی

امروزه هر کسب و کاری بدون شک به یک وب‌سایت جهت معرفی کالا و خدمات خود نیاز دارد. اما انتخاب نرم افزار راه انداز وب سایت، باید بسته به نیازهای آن سازمان و یا شرکت انتخاب شود. ممکن است یک شرکت تنها به معرفی خود و فروش محصولاتش اکتفا کند که در این صورت بهتر است از سیستم‌های آماده ماننده وردپرس و ووکامرس استفاده کند. در مقابل یک شرکت بر اساس ایده‌های کاملاً جدید فعالیت می‌کند و نیاز دارد تا یک سامانه را از ابتدا خودش طراحی و اجرا کند.

چرا که سیستم‌های آماده قادر به اجرای ایده آن‌ها نیستند. بنابراین با توجه به این که هزینه ایجاد یک سیستم اختصاصی چیزی بین 5 تا 10 برابر بیشتر از وب سایت‌های عادی است، بهتر است تا قبل از راه اندازی کامل وب‌سایت، مشخص کنید که هدف شما از راه اندازی وب‌گاه آیا صرفاً ایجاد یک فروشگاه اینترنتی است و یا ایده دیگری را در سر دارید.